Η πρόσφατη καταστρεπτική πυρκαγιά που κατέκαψε το Τατόι αποκάλυψε ταυτόχρονα και σημεία του κτήματος, ιστορικά τεκμήρια, διαμορφώσεις, αλέες, τεχνικά έργα, πηγές, παρτέρια, κτήρια που τόσα χρόνια δεν ήταν ορατά στο μάτι λόγω της οργιώδους βλάστησης που άφησαν να τα πνίξει αλλά και να αποτελέσει την αφορμή για την φετινή καταστροφή.

Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου κ. Βασίλης Κουτσαβλής αναφέρει: «Στην διαδρομή προς την Κιθάρα διαπίστωσα την ύπαρξη τριών τουλάχιστον παγόσπιτων κατά την πρόσφατη αυτοψία στο χώρο. Βρίσκονται σε κακή κατάσταση μιας και οι θόλοι έχουν καταρρεύσει και χρήζουν άμεσης τεκμηρίωσης, αποτύπωσης και σωστικών επεμβάσεων. Γνωρίζαμε ότι στο Τατόι υπήρχαν παγόσπιτα γιατί μας τα παρουσιάζει στον χάρτη του ο Λουδοβίκος Μύντερ, εκ των πρώτων διευθυντών του Τατοΐου, όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Κώστας Σταματόπουλος.

Τα παγόσπιτα χρησιμοποιούνται από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά το απόγειό τους και η γνωριμία τους με το ευρύ κοινό έρχεται από τις εξοχικές κατοικίες των Βρετανών αριστοκρατών κυρίως και την ευρύτατη χρήση τους κατά την βικτωριανή εποχή. Στα πλαίσια αυτά προφανώς τα έχτισε στο Τατόι ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ για τις ανάγκες της θερινής του κατοικίας.

Σε αυτές τις θολωτές κατασκευές, από τούβλα κατά κύριο λόγο και βαθιά στη γη, για την κατάλληλη μόνωση, μεταφερόταν πάγος τον χειμώνα ή χιόνι για την συντήρηση φαγητών και την κατασκευή παγωτών, σορμπέ κτλ κατά τους θερινούς μήνες. Έχει ενδιαφέρον ότι στο Τατόι είναι στην διαδρομή της Κιθάρας περιοχή με πολλά νερά και χειμάρρους.

Σε άλλες χώρες αυτά τα τεκμήρια του τρόπου ζωής περασμένων εποχών αποτελούν πόλους έλξης τουριστών και συντηρούνται υποδειγματικά. Θα αναμένουμε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον την τύχη των εν Ελλάδι παγόσπιτων».