Αν εξαιρέσει κανείς την Καθαρά Δευτέρα, για τους περισσότερους Έλληνες το έθιμο της νηστείας είναι κάτι που αφορά κυρίως τη Μεγαλοβδομάδα. Για κάποιους είναι θέμα θρησκευτικής πίστης, ενώ για κάποιους άλλους ένα τρόπος για να δείξουν ότι σέβονται τις παραδόσεις των προγόνων τους και γιατί δεν θέλουν να προκαλούν όλους όσους νηστεύουν αυστηρά.

Η γενική αρχή της νηστείας έχει σαν δόγμα την αποφυγή κατανάλωσης κρέατος με πλήθος ερμηνειών να συνοδεύει τα προϊόντα που βρίσκονται στο γκρίζο φάσμα μεταξύ κρέατος και λαχανικών. Τα τυροκομικά, τα μαλάκια και το ελαιόλαδο είναι τα σημαντικότερα από αυτά και η βρώση τους έχει να κάνει περισσότερο με το πόσο θέλει να ξεχειλώσει κανείς το τι επιτρέπεται να τρώει κάποιος σε περίοδο νηστείας και τι όχι. Όλη αυτή η σύγχυση και η συζήτηση που προκαλείται κατά τη γνώμη του γράφοντος μικρή σχέση έχει με την πιστή εφαρμογή των κανόνων και περισσότερο αναδεικνύει την απώλεια του νοήματος της νηστείας. Βέβαια μαζί με την απώλεια του νοήματος έχουμε και τη δραματική αλλαγή των διατροφικών μας συνηθειών ως έθνος τα τελευταία 40-50 χρόνια, κάτι που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.

Θα ξεκινήσουμε ξετυλίγοντας το κουβάρι της νηστείας κάνοντας έναν αναγκαίο διαχωρισμό αυτής σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά την καθαρά θεολογική διάσταση της νηστείας και είναι και το σημαντικότερο που πρέπει να θυμάται κανείς όταν αποφασίζει να την ακολουθήσει κανείς. Η ταπείνωση μέσω της στέρησης τροφής που προκαλεί ευδαιμονία και ηδονή στον ουρανίσκο είναι ο σκοπός προκειμένου να συμπάσχει με αυτόν τον τρόπο ο πιστός στην πένθιμη ατμόσφαιρα της Μεγάλης Σαρακοστής, και της Μεγάλης Εβδομάδας ειδικότερα. Το φρέσκο κρέας ήταν μια εξαιρετικά σπάνια διατροφική επιλογή για τους περισσότερους Έλληνες μέχρι τον εξηλεκτρισμό και τον ερχομό των ψυγείων. Η ευκαιρία για φρέσκο κρέας συνδεόταν πάντα με κάποια γιορτή, θρηκευτική ή με αφορμή κάποιον γάμο.

Ο σφαγιασμός των ζώων είχε κάτι από αρχέγονο τελετουργικό με την υπόνοια της θυσίας των ζώων και της ευγνωμοσύνης προς τον Δημιουργό. Θυμάμαι τη γιαγιά μου να λέει πως τα χοιροσφάγια λίγο πριν τα Χριστούγεννα ήταν μια διαδικασία που αφορούσε όλη την πολυμελή οικογένεια και κράταγε μέρες μέχρι να αξιοποιηθεί και το τελευταίο κομμάτι του ζώου. Δεν πετούσαν στην κυριολεξία τίποτα. Από τη μπάμπο με τα εντόσθια, μέχρι τα παπούτσια από γουρονόδερμα, το ζώο καταναλωνόταν στο 100%. Μια σύγκριση με το food waste της σημερινής εποχής, αλλά και τη γενικότερη κατασπατάληση πόρων, δείχνει τη ραγδαία αλλαγή συμπεριφοράς και προτύπων.

Οι κλιματολογικοί και κοινωνικοί κανόνες πολλές φορές επηρεάζουν τους κανόνες της διατροφής και στο παρελθόν αυτό έχει συνδεθεί με θρησκευτικές πρακτικές ώστε να δοθεί μια πιο πειστική εξήγηση στα πλήθη. Για παράδειγμα η εκτροφή χοιρινών στη Μέση Ανατολή ήταν σχεδόν απαγορευτική λόγω των αναγκών των ζώων σε νερό και σκιά, καθόλου τυχαίο που τόσο το Ισλάμ όσο και η Εβραϊσμός απαγορεύουν την κατανάλωσή του. Αντίστοιχα η πληθώρα νεαρών γάλακτος την περίοδο της Άνοιξης δικαιολογούσε τη μαζική σφαγή τους αφού δεν είχαν τι να τα κάνουν.

Στην εποχή της βιομηχανικής κτηνοτροφίας όλα αυτά έχουν χάσει το νόημά τους και το φρέσκο κρέας είναι εύκολα προσβάσιμο και πιο φτηνό από ποτέ. Αυτό έχει σαν άμεση συνέπεια και την υπερβολική κατανάλωση κρέατος με τις δυτικές χώρες να φτάνουν σε τέτοια επίπεδα κατάχρησης που φτάνει μέχρι και τις 5 φορές την εβδομάδα.

Θα έλεγε κανείς πως η ανάγκη για αποχή από το κρέας είναι μεγαλύτερη από ποτέ και ο κίνημα της χορτοφαγίας φροντίζει να το υπενθυμίζει, παράλληλα με τα ζητήματα που εγείρονται γύρω από τα δικαιώματα των ζώων. Δυστυχώς η τρυφηλότητα των αγαθών στην οποία έχουμε βυθιστεί, δεν μας αφήνει να δούμε καθαρά την ουσία του ζητήματος.

Με το δόγμα που θέλει ότι δεν είναι κόκκινο κρέας είναι και νηστίσιμο γινόμαστε μάρτυρες της μεγαλύτερης διαστρέβλωσης. Η αναζήτηση υποκατάστατων στη μορφή ενός burger που αντί για μοσχαρίσιο κιμά περιέχει γαρίδες ή κάποιο όσπριο ή ένα σουβλάκι με καλαμαράκια τηγανητά και λαχανικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για junk food με την τηγανίλα και τις λιπαρές σάλτσες να κάνουν πάρτι προκειμένου να ικανοποιήσουν την επιθυμία μας να φάμε κάτι που να μοιάζει με κανονικό burger ή σουβλάκι.

Στην περίπτωση που αυτό συμβαίνει για λόγους χορτοφαγίας αυτό δεν είναι κακό. Αφήνοντας έξω τα καλαμαράκια, τις γαρίδες κλπ, κάποιος ο οποίο προσπαθεί να «απεξαρτηθεί» από το κρέας είναι απόλυτα λογικό να αναζητά σε υποκατάστατα τις αγαπημένες του υφές και γεύσεις. Στην περίπτωση όμως της νηστείας όχι μόνο χάνεται τελείως το νόημα, αλλά αντιστρέφεται πλήρως.

Αντί της ταπείνωσης δια της στέρησης έχουμε τις γαρίδες, μια επιλογή πολύ πιο πολυτελής από ότι είναι για παράδειγμα το κοτόπουλο. Η λιτότητα της νηστείας χάνεται κάτω από βουνά από τηγανητές πατάτες. Στο τέλος μένει μόνο κάτι που έχει όλα τα αρνητικά από ένα σουβλάκι χωρίς κανένα από τα θετικά του και μόνο ένα κενό αίσθημα εκπλήρωσης θρησκευτικών καθηκόντων.

Στην περίπτωση του σουβλακιού προστίθεται και η κακοποίηση του εθνικού μας street food, αλλά αυτό είναι μια άλλη, μεγαλύτερη συζήτηση που θα κάνουμε κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον. Αυτή τη φορά ας αναρωτηθούμε με φόντο τις διατροφικές μας συνήθειες αν ο τρόπος με τον οποίο διαλέγουμε να νηστέψουμε αυτές τις μέρες βγάζει κάποιο νόημα. Ας είναι η νηστεία η αφορμή για πραγματική εγκράτεια και μια ευκαιρία για έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής. Ας είναι επίσης και μια ευκαιρία για να μην χρησιμοποιείται η πίστη ως επίδειξη ματαιοδοξίας.

Πηγή