του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Κάθε εβδομάδα που περνάει μας φέρνει από τη μια μεριά όλο και περισσότερες ειδήσεις για ακραία και καταστροφικά φαινόμενα από όλο τον κόσμο, μας φέρνει όμως και μια πληθώρα όλο και πιο ανησυχητικών, συντριπτικών επιστημονικών στοιχείων για την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται τόσο το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, όσο και η γενικότερη οικολογική υποβάθμιση του πλανήτη.
Τα πυρηνικά όπλα είναι ασφαλώς μια τρομακτική απειλή για την ανθρωπότητα. Αλλά δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι κάποιος θα τα χρησιμοποιήσει. Αντίθετα, με τις πολιτικές που σήμερα ακολουθούμε και αν δεν μεσολαβήσει δραματική μεταβολή του συνόλου του οικονομικού, κοινωνικού και πολιτιστικού παραδείγματος (και όχι μόνο η ασφαλώς απαραίτητη διακοπή της χρήσης ορυκτών καυσίμων), ιδίως με την εισαγωγή μεθόδων σχεδιασμού σε εθνικό, διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο (γιατί δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια προβλήματα με την αγορά, πόσο μάλλον που οι τρέχοντες οικονομικοί λογαριασμοί δεν περιλαμβάνουν το οικολογικό αποτύπωμα των οικονομικών δραστηριοτήτων), πηγαίνουμε με βεβαιότητα στον «βρασμό» (για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του ΓΓ του ΟΗΕ) της ανθρωπότητας και τον τερματισμό της «καριέρας» μας ως είδους επί της Γης.
Όσο όμως το πρόβλημα γίνεται όλο και πιο ορατό και απειλητικό, τόσο περισσότερο οι μεγάλες πολυεθνικές και τα μεγάλα κράτη προσπαθούν να το αποφύγουν. Η έμφαση στον μεγάλο διεθνή Τύπο έχει ανεπαίσθητα περάσει από την ανάγκη να σταματήσει η κλιματική αλλαγή στην ανάγκη να «προσαρμοσθούμε» σε αυτή. Φυσικά πρέπει να ληφθούν επειγόντως μέτρα για να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες που ήδη εκδηλώνονται, η ελπίδα όμως ότι ο άνθρωπος μπορεί να προσαρμοσθεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη είναι γελοία, αν δεν είναι μια εγκληματική απάτη. Εγκληματική γιατί αυτές οι ανοησίες συμβάλλουν στο να αδρανοποιήσουν την κοινή γνώμη και να δυσκολέψουν τις προσπάθειες και την πίεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η ανάγκη για παράδειγμα βαθιών οικονομικών και κοινωνικών μετασχηματισμών για να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση αναφερόταν έως πριν δύο τρία χρόνια στις εκθέσεις του IPCC (Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ). Τώρα έχει φύγει χάρη στις προσπάθειες των διπλωματιών μεγάλων δυνάμεων και του βιομηχανικού λόμπυ. Ταυτόχρονα ενθαρρύνονται και χρηματοδοτούνται από τις μεγάλες πολυεθνικές ορυκτών καυσίμων και οι υποστηρικτές της εξωφρενικής ιδέας ότι δεν υπάρχει η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, ιδέα γοητευτική σε ένα τμήμα του πληθυσμού που είναι αφενός τρομοκρατημένο από το πρόβλημα και τη δυσκολία τής αντιμετώπισής του και ασυνείδητα προτιμά να το απωθεί, αλλά και αφετέρου διατηρεί ένα μεγάλο σκεπτικισμό απέναντι στο κατεστημένο, όχι όμως και τα διανοητικά και επιστημονικά εργαλεία να το αντικαταστήσει. Ο τσαρλατανισμός, η διασπορά ψευδών ειδήσεων, ασυναρτησιών και αντιεπιστημονικών δοξασιών δεν περιορίζεται μόνο στην κλιματική κρίση, αλλά επεκτείνεται και σε πολλούς άλλους τομείς, όπως η εξαιρετικά επικίνδυνη ατμοσφαιρική ρύπανση, όπου επίσης έχουν εμφανισθεί υποβολιμιαίες απόψεις που αρνούνται είτε την ίδια τη ρύπανση, είτε τις πολύ σοβαρές συνέπειές της στην υγεία των ανθρώπων. (Δες ενδεικτικά https://multinationales.org/en/news/after-their-attacks-on-climate-science-industrial-lobbyists-target-the)
Βεβαίως, ενώ η ανθρωπότητα και ιδίως η πολιτικο-οικονομική της ελίτ ανοητολογεί υστερόβουλα και παίζει με την επιβίωση του είδους, η ατμόσφαιρα εξελίσσεται στη βάση των κλιματικών νόμων και η επιστήμη συγκεντρώνει όλο και πιο ανησυχητικά, συγκλονιστικά στοιχεία για την επερχόμενη μεταβολή του κλίματος, που θα απειλήσει πυρκαγιές όπως της Δαδιάς και πλημμύρες όπως της Θεσσαλίας να τις κάνει να φαίνονται ασήμαντα ατυχήματα.
Για παράδειγμα μια σειρά ερευνών επιβεβαίωσε ότι πέφτει τώρα κατά τρόπο επικίνδυνο το οξυγόνο στα ποτάμια, προκαλώντας μεγάλα προβλήματα στα οικοσυστήματα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη οδηγεί σε ασφυξία ωκεανούς, λίμνες και ποτάμια, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 14 Σεπτεμβρίου στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Climate Change, στα πλαίσια της οποίας μελετήθηκαν 796 ποτάμια των ΗΠΑ και της Ευρώπης, στα οποία διαπιστώθηκε μείωση του οξυγόνου που μπορεί να έχει δραματικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα. Η μείωση αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων, και στη γενική αύξηση των θερμοκρασιών.
Μεταξύ του 1960 και του 2010, το συνολικό επίπεδο του οξυγόνου στα θαλάσσια περιβάλλοντα έπεσε κατά 1-2%, στις ευρωπαϊκές λίμνες και τις λίμνες των ΗΠΑ έχει πέσει κατά 5,5% από το 1980, αλλά πέφτει τώρα και στα ποτάμια, όπως προκύπτει από νεώτερες μελέτες με τη χρήση μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης. Διαπιστώθηκε έτσι ότι έχουν θερμανθεί το 87% των ποταμών μεταξύ 1981 και 2019, κατά 0,16 βαθμούς στις ΗΠΑ και 0,27 στην κεντρική Ευρώπη. Ταυτόχρονα το 70% των ποταμών γνωρίζει πτώση των επιπέδων οξυγόνωσης ταχύτερη από την αντίστοιχη των ωκεανών. Να σημειωθεί ότι κάτω από ένα επίπεδο οξυγόνου, σειρά υδρόβιων μορφών ζωής απλούστατα «σκάνε», ασφυκτιούν και πεθαίνουν.
Στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής προστίθεται συχνά και η χρήση φωσφορικών και αζωτούχων λιπασμάτων που χύνονται στα ποτάμια και προκαλούν ανάπτυξη φυκιών που υπερκαταναλώνουν το υπάρχον οξυγόνο.
Αυτή η δυναμική ενδέχεται να επιταχυνθεί στα χρόνια που έρχονται με τον ρυθμό από-οξυγόνωσης των ποταμιών να αυξάνεται. Κάτω από ένα επίπεδο οξυγόνου, που οι μελετητές εκτιμούν σε περίπου 3 mgr ανά λίτρο, τα νερά θεωρούνται «υποξικά» και πολλοί υδρόβιοι οργανισμοί, ιδίως οι πέστροφες και οι σολομοί, πεθαίνουν μαζικά από ασφυξία. Τέτοιες «νεκρές ζώνες» έχουν ήδη παρατηρηθεί στους ωκεανούς, στον κόλπο του Μεξικού και σε λίμνες όπως η Erie στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες και μια από τις πέντε μεγάλες της Βόρειας Αμερικής.
Επίσης, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι ενδέχεται τα μοντέλα τους να έχουν υποτιμήσει το πρόβλημα γιατί στηρίζονται σε μετρήσεις στη διάρκεια της μέρας.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος