– Αν προσθέτατε ένα λήμμα στο «Ελάχιστο Λεξικό» (εκδόσεις Αρμός), τι θα γράφατε δίπλα στον ΟΠΕΚΕΠΕ;
Δύσκολο ο ΟΠΕΚΕΠΕ να εύρισκε θέση στο ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΛΕΞΙΚΟ. Για τις ανάγκες όμως της συζήτησής μας, ας το προσπαθήσουμε. Είναι και μια ενδιαφέρουσα άσκηση. Θα έλεγα: Διοικητικός μηχανισμός υπό κυβερνητική προστασία με σκοπό την διανομή πόρων, με στοχευμένες προσωπικές και εκλογικές επιρροές, πέρα από το πλαίσιο των σχετικών κανόνων και του Νόμου. Εργαλείο ελέγχου ενός κράτους δουλοκτητικής φύσης.
– Δέκα χρόνια μετά το δημοψήφισμα του 2015 «Μένουμε Ευρώπη»;
Τυπικά «μένουμε Ευρώπη» . Αυτός ο στόχος, σε εκείνη την δύσκολη περίοδο, κερδήθηκε. Η Ελλάδα έμεινε στην Ευρώπη. Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2015 η απειλή απομακρύνθηκε. Με μια πολιτική διαχειριστική, με επιλογές άτολμες, με μια κοινωνική βάση συμβιβασμένη και συχνά φοβισμένη και ανασφαλή, η Ελλάδα έχει περιέλθει σε μια ζώνη στασιμότητας. Μικροί οι κίνδυνοι, ελάχιστες οι προοπτικές. Το σημερινό αποτέλεσμα είναι καρπός της κυβερνητικής πολιτικής, που αν και το 2019 της δόθηκε μια ιδανική συνθήκη διακυβέρνησης και συνακόλουθων αλλαγών, προτάσσει το πολιτικό συμφέρον του εαυτού της σε αδιαφορία για τις κοινωνικές ανάγκες της εποχής. Η εξουσία ήταν και παραμένει για το κυβερνητικό σχήμα αυτοσκοπός. Μόνο έτσι κατανοείται καλύτερα. Η πολιτική αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ μετά το 2019 και τα όρια του ΠΑΣΟΚ έδωσαν στην Κυβέρνηση μια ευκαιρία άκοπης αριθμητικής υπεροχής.
– Η κυβέρνηση έχει φθορά αλλά η ΝΔ εξακολουθεί να κυριαρχεί πολιτικά. Πώς εξηγείται η αντοχή της;
Επιτρέψτε μου να διαφωνήσω με το «κυριαρχεί πολιτικά». Δεν κυριαρχεί πολιτικά. Η εκλογική της αντοχή έχει αριθμητικό χαρακτήρα, σε μια συνθήκη ευνοϊκή. Για να κατανοούμε μια συνθήκη οφείλουμε να ψάχνουμε το περιβάλλον που την γέννησε. Στο αντι – ΣΥΡΙΖΑ υπόστρωμα φύτρωσε το αποτέλεσμα του 2019 και του 2023. Μόλις ο πολιτικός θάνατος του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται ορατός και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το κόμμα αυτό ως χρήσιμος εκλογικός αντίπαλος έρχονται οι ευρωεκλογές να μας θυμίσουν τα θεμελιώδη. Οι ευρωεκλογές είναι τομή. Στο περιβάλλον τους κινούμαστε. Κατακερματισμός, απομάκρυνση οριστική της αυτοδυναμίας. Σε όλα τα παραπάνω βρίσκει κανείς τους λόγους της αντοχής. Το κυβερνητικό σχήμα είναι σήμερα ένα μειοψηφικό κυβερνητικό σχήμα. Ο πολιτικός βίος, η πολιτική δυνατότητα δημιουργίας και ανάκαμψης, έχει εξαντληθεί. Του απομένει ο τυπικός βίος ως τις εκλογές.
– Η προοδευτική αντιπολίτευση είναι ξέπνοη. Θα ήταν η ένωση δυνάμεων μια κάποια λύση;
Χρειάζεται μια νέα πολιτική σύνθεση στο χώρο της ευρύτερης κεντροαριστεράς. Εύκολα το λες, δύσκολα γίνεται. Ή και δεν γίνεται καθόλου, μάλλον το πιο πιθανό σήμερα. Θα μπορούσε το ΠΑΣΟΚ με μια γενναία και πολιτικά δημιουργική αυτοκατάλυσή του να το είχε χτίσει. Κέρδισε το δέος του απονεκρωμένου χθες. Όλα θα παραχθούν στην διαδρομή, μέσα από τις εκλογικές αναμετρήσεις που έρχονται. Οι επαναληπτικές εκλογές θα ανοίξουν έναν δρόμο και θα επιταχύνουν μια κάποια νέα σύνθεση στα κεντροαριστερά. Με τον κατακερματισμό και ποικίλες μεταβολές να κυοφορούνται στο κυβερνητικό κόμμα.
– Υπάρχει χώρος για νέο κόμμα;
Ναι, υπάρχει. Ήδη ο κατακερματισμός μιλάει δυνατά για αυτή την ανάγκη. Το πολιτικό τέλος του ΣΥΡΙΖΑ επίσης. Η αξιοποίηση αυτού το κενού έχει προϋποθέσεις. Πρόσωπα, περιεχόμενο. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Εκεί που λογικά βλέπεις το κενό η απουσία της εμπιστοσύνης το βαθαίνει. Εκεί βρισκόμαστε. Η σημερινή συνθήκη θα έχει αντοχή και διάρκεια. Η πολιτική κρίση που έχουμε μπροστά μας θα δώσει ζωή στην ίδια την πολιτική, το μόνο όπλο μας.
– Αποδέχεστε ότι το εκκρεμές γέρνει προς τα δεξιά, πολιτικά και κοινωνικά;
Πράγματι, έτσι είναι. Νομίζω ότι αυτό που βλέπουμε μπροστά μας είναι προσωρινό. Αν ανασυγκροτηθεί πολιτικά και όχι γραφειοκρατικά η πολιτική ζωή, αν δηλαδή η πολιτική ανακτήσει κάτι από τον εαυτό της, όλες αυτές οι ανορθολογικές εκδηλώσεις θα περιοριστούν και η απήχησή τους θα περιοριστεί. Αυτό που βλέπουμε σήμερα έχει μπει στο δρόμο της αλλαγής του, μόνο που καθυστερημένα θα φανεί στα μάτια μας. Η κρίση υποβάθρου δεν θα αφήσει τίποτα όπως σήμερα αυτό υπάρχει.
– Μήπως είναι η ώρα του αντισυστημισμού; Και ποιες είναι οι αντισυστημικές πολιτικές δυνάμεις;
Η κρίση υποβάθρου, που με τη σημερινή Κυβέρνηση διευρύνθηκε – το μαύρο σύννεφο της ανομίας είναι μια εκδήλωσή της – οδηγεί μερίδα των ανθρώπων στην άρνηση και στην αυτόματη απόρριψη. Αυτός ο μηχανισμός του αντισυστημισμού κερδίζει με ευχέρεια, όταν δεν υπάρχουν αντιστάσεις και πρόσωπα ή συγκροτημένες ομάδες, π.χ. κόμματα, δεν δίνουν άλλο νόημα και προοπτική στον βίο.
– Και μετά τις επόμενες εκλογές; Τι βλέπετε μπροστά;
Θα έχουμε διπλές εκλογές. Η αυτοδυναμία έχει για την κυβερνητική παράταξη οριστικά χαθεί. Θα την επιδιώξει. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί στους άλλους τη φαντασία. Από τις επαναληπτικές εκλογές – διαισθητικά εκτιμώ ότι θα γίνουν πιο σύντομα από τον τυπικό χρόνο τους – θα προκύψει μια Κυβέρνηση συνεργασίας. Ταυτόχρονα και μια ευρύτερη ζύμωση, για τη χώρα , την πορεία της, τις ως τώρα επιλογές της, μια συνειδητοποίηση, ίσως, ελπίζω.
– Αισιοδοξείτε για το μέλλον της χώρας μας;
Η Ελλάδα είναι μια καθυστερημένη κοινωνικά και πολιτικά χώρα. Η πολιτική είναι το όπλο μας για την αλλαγή αυτής της συνθήκης. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που θα συμμετέχουν, θα συγκρούονται και θα αναζητούν μια έξοδο, η αισιοδοξία θα κυλάει σαν δροσερό νερό. Αν κάποια στιγμή αυτό υποχωρεί, επειδή ο άνθρωπος είναι ελεύθερο ον, πάντα θα επανέρχεται. Τίποτα δεν θα ησυχάσει ποτέ. Έτσι βλέπω συνολικά τα πράγματα, φυσικά και την Ελλάδα, έναν τόπο ανθρώπων που αγαπώ. Στέκουμε αισιόδοξοι.