Ο σπουδαίος δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο Γιάννης Καιροφύλας, δεν είναι πια μαζί μας. Ο συνάδελφος, ο εμβληματικός Αθηναιογράφος, ο συνεργάτης και προπάντων ο φίλος, «έφυγε πλήρης ημερών» το Σάββατο 30 Αυγούστου. Τραγική συγκυρία: Μια μέρα πριν είχε «φύγει» – νικημένη από τον καρκίνο -, η πρωτότοκη κόρη του Ντορέττα. Ο Γιάννης δεν το έμαθε· ίσως συνταξιδέψουν και ξανασυναντηθούν… Θα κηδευτούν μαζί μεθαύριο Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου, 10:30 π.μ., στο Γ’ Νεκροταφείο της Αθήνας.
Με τον Γιάννη γνωριστήκαμε πριν από 56 χρόνια στην εφημερίδα “Τα Σημερινά” και ξαναβρεθήκαμε στην “Ελευθεροτυπία” το 1975. Με την πάροδο του χρόνου γίναμε φίλοι και ήταν από τους συναδέλφους που με ακολούθησαν, όταν αποχώρησα από την “Ε” το 1982 για να αναλάβω τη Διεύθυνση Σύνταξης του “Έθνους της Κυριακής”.
Ένα ακόμη κοινό μας σημείο: Διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του ΕΔΟΕΑΠ από το 1978 έως το 1993· στο Συμβούλιο στο οποίο έχω την τιμή να είμαι γενικός γραμματέας από το 2018 μέχρι σήμερα. Πολύτιμη η συμβολή του στον Οργανισμό, χάρη στις γνώσεις του και την εμπειρία του ως ρεπόρτερ στο υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών. Πολυγραφότατος συγγραφέας, Αθηναιογράφος, αλλά πρώτα απ’ όλα δημοσιογράφος.
Ο Γιάννης Κ. Καιροφύλας αποτέλεσε μια εξαιρετική μορφή της ελληνικής δημοσιογραφίας και της ιστορικής έρευνας, αγαπητός για την ψυχική του σύνδεση με την Αθήνα. Με συνεχή παρουσία στα μέσα ενημέρωσης και πλούσιο συγγραφικό έργο —γεμάτο ιστορικές εικόνες, περιγραφές και αναλύσεις— καταξιώθηκε ως ο σύγχρονος Αθηναιογράφος.
Στα χνάρια του πατέρα του
Ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα του Κώστα Καιροφύλα, που υπήρξε δημοσιογράφος και ιστορικός, μελετητή της Ελληνικής ιστορίας, ιδιαίτερα των περιόδων Φραγκοκρατίας και Τουρκοκρατίας. Τη σκυτάλη παρέλαβε ο Γιάννης γράφοντας για τα μετέπειτα, όπως φαίνεται από το συγγραφικό του έργο.
Γεννημένος το 1927 στη Νεάπολη – συνοικία από τον Λυκαβηττό έως τα Εξάρχεια και τον Λόφο του Στρέφη, που λίγοι θυμούνται τ΄ όνομά της -, αγάπησε την πόλη του από τα παιδικά του χρόνια και αφιέρωσε σε αυτήν ολόκληρη τη ζωή και το έργο του. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο, αλλά η δημοσιογραφία τον κέρδισε νωρίς: από το 1951 εργάστηκε σε μεγάλες εφημερίδες (“Προοδευτική Αλλαγή”, “Έθνος” – των Νικολόπουλου & Κυριαζή, ”Eλεύθερος Κόσμος”, “Ελευθεροτυπία”, “Έθνος της Κυριακής” – του Γ. Μπόμπολα) και σε περιοδικά (“Σφαίρα”, “Ρομάντζο”, “Εικόνες”, “Ταχυδρόμος”) αλλά και στο ραδιόφωνο και τηλεόραση της ΕΡΤ. Επίσης συνεργάστηκε με την ελληνική εκπομπή της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας, υπό τον Παύλο Μπακογιάννη, ενώ για δύο δεκαετίες υπήρξε διευθυντής του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”.
Με το ψευδώνυμο «Αθηναιογράφος» ή «Αθηναιομνήμων», υπήρξε ο άνθρωπος που κατέγραψε με μεράκι την κοινωνική, πολιτισμική και ιστορική ταυτότητα της πρωτεύουσας. Τα περισσότερα από τριάντα βιβλία του αποτελούν ανεκτίμητα τεκμήρια μνήμης και πηγές γνώσης για γενιές ερευνητών και αναγνωστών. Ήταν ευρηματικός και ζωντανός στη γραφή του, μεταφέροντας σε πολλές γενιές το πάθος του για την πόλη μέσα από ρεπορτάζ και ιστορικές αναφορές.
Η γραφή του, συνδυασμός ρεπορτάζ και αφήγησης, ανέδειξε όχι μόνο την εικόνα αλλά και την ψυχή της πόλης. Μέσα από τις σελίδες του, οι γειτονιές, οι δρόμοι και οι άνθρωποι της Αθήνας έζησαν ξανά, με χρώματα, αρώματα και φωνές. Και η πόλη, χάρη σ’ εκείνον, διατηρεί πιο ζωντανή τη μνήμη και την ταυτότητά της. Το έργο του ξεχωρίζει για τη βαθιά ιστορική έρευνα σε πηγή όπως δημόσιες βιβλιοθήκες και παλιές εφημερίδες, αλλά και για τη γραφή που αναδεικνύει, μέσα από ρεπορτάζ και προσωπικές εμπειρίες, την Αθήνα.
Την Αθήνα, που αποτελεί το πρώτο συνθετικό των τίτλων των περισσότερων έργων του: Η Αθήνα …στου Όθωνα τα χρόνια, …της μπελ επόκ, …του Μεσοπολέμου, … του ’40 και της κατοχής, …μετά τον πόλεμο, …στη δεκαετία του ’50, …στη δεκαετία του ’60, …στη δεκαετία του ’70, καθώς και τα βιβλία Η Ρομαντική Αθήνα, Οι πρώτοι έμποροι των Αθηνών, Η ιστορία της συνοικίας του Ψυρή, Το ημερολόγιο ενός Αθηναίου δημοσιογράφου, Αυτοί οι ωραίοι τρελοί, Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια, Οδός Ιπποκράτους 100, Οι έρωτες των Αθηναίων, Το Καστέλο της Ροδοδάφνης, Στης Πλάκας τις ανηφοριές, Περπατώντας στους δρόμους της Αθήνας, Τοπωνύμια της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων, Η επανάσταση των γυναικών στην Αθήνα της Μπελ Επόκ, Αναμνήσεις ενός Αθηναίου. Κι ακόμη: Νικόλαος Γύζης, Δημήτριος Ζ. Φιλιππότης, Η μικρή ιστορία μεγάλων Ελλήνων, Νικηφόρος Λύτρας. Τα περισσότερα από τις Εκδόσεις Φιλιππότη. Εξάλλου, από το 1995, ξεκίνησε να εκδίδει με τον Στρατή Φιλιππότη, το ”Αθηναϊκό Ημερολόγιο”, στις σελίδες του οποίου κατέγραψε αμέτρητες γνωστές και άγνωστες ιστορίες της πρωτεύουσας, συμβάλλοντας στη γνώση της ιστορίας της πόλης.
Ο Γιάννης Καιροφύλας τιμήθηκε με το Μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών, το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση, με το χρυσό μετάλλιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, καθώς και με αναμνηστικό μετάλλιο Εθνικής Αντιστάσεως 1941–1945 από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Υπήρξε δραστήριο μέλος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας και του Συλλόγου των Αθηναίων, ενώ είναι ιδρυτής του Συλλόγου Φίλων της Εθνικής Βιβλιοθήκης.