Πρόσφατα η Eurostat μας απένειμε το «χάλκινο μετάλλιο» στην υλική και κοινωνική στέρηση, κατατάσσοντάς μας στην τρίτη χειρότερη θέση στην ΕΕ, μετά τη Ρουμανία.
Συγκεκριμένα, η έκθεση της Εurostat αφορά τη «σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση», η οποία είναι μια ακραία μορφή φτώχειας και στην Ελλάδα πλήττει το 14% του πληθυσμού, ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ (6,4%).
Ένα άτομο διαβιεί σε συνθήκες σοβαρής στέρησης, όταν αδυνατεί να εξασφαλίσει τουλάχιστον επτά ή περισσότερα από μια λίστα με 13 αγαθά και υπηρεσίες που κρίνονται απαραίτητα για την αξιοπρεπή διαβίωση. Αν στερείται πέντε αγαθά και υπηρεσίες, πάλι υποφέρει από υλική και κοινωνική στέρηση, αλλά σε μικρότερο βαθμό.
Ο ένας στους δύο δεν μπορεί να πληρώσει έκτακτες δαπάνες
Ανάμεσα στους δείκτες υλικής και κοινωνικής στέρησης είναι οι δυσκολίες στην πληρωμή ενοικίου, δόσης δανείου πάγιων λογαριασμών και καταναλωτικών δανείων, οι οποίες πλήττουν πάνω από τέσσερα στα δέκα ελληνικά νοικοκυριά (43%) και οχτώ στα δέκα φτωχά νοικοκυριά (78%).
Ακόμα υψηλότερα είναι τα ποσοστά όσων αδυνατούν οικονομικά να καλύψουν έκτακτες αλλά αναγκαίες δαπάνες, ύψους περίπου 480 ευρώ ή να πληρώσουν για μια εβδομάδα διακοπές (44% και 46% αντίστοιχα).
Η σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες, με διαφορά μίας ποσοστιαίας μονάδας από τους άντρες (14,5 έναντι 13,5%). Σε δυσμενέστερη θέση σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού βρίσκονται τα αγόρια ως 17 ετών (14,3%), οι γυναίκες 18-64 ετών (14,8%) και οι γυναίκες άνω των 65 ετών (14,5%).
To διάμεσο εισόδημα στην Ελλάδα σε όρους αγορστικής δύναμης ειναι χαμηλότερο από τη Βουλγαρία/ πηγή: Eurostat
Χαμηλότερο διάμεσο εισόδημα από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία
Στη νέα έκθεση της Εurostat για τις συνθήκες διαβίωσης στην ΕΕ το 2024, που μόλις δημοσιεύθηκε, η Ελλάδα κατέχει μια σειρά αρνητικών διακρίσεων.
Καταρχάς έχουμε το τρίτο χαμηλότερο ισοδύναμο διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα σε όρους αγοραστικής δύναμης στην ΕΕ, μετά τη Σλοβακία και την Ουγγαρία. Σε έναν χρόνο διολισθήσαμε ακόμα χαμηλότερα στην πανευρωπαϊκή κατάταξη. Το 2023 ήμασταν στην πέμπτη χειρότερη θέση, μπροστά από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, που πλέον μας έχουν ξεπεράσει.
Το διάμεσο διαθέσιμο ισοδύναμο εισόδημα στην Ελλάδα ανέρχεται στις 12.436 Ισοτιμίες Αγοραστικής Δύναμης (ΙΑΔ ή Purchasing Power Standadrs – PPS). Στη Ρουμανία έχει ανέβει στις 13.024 ΙΑΔ και στη Βουλγαρία στις 13.079 ΙΑΔ, παρουσιάζοντας συνεχή και σημαντική βελτίωση.
Το χάσμα της Ελλάδας με την ΕΕ παραμένει αγεφύρωτο. Το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα στη χώρα μας παραμένει χαμηλότερο από το 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Το συγκεκριμένο μέγεθος μετράει το διαθέσιμο εισόδημα ανά άτομο προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε νοικοκυριού και επιτρέπει πιο αντικειμενικές συγκρίσεις.
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που το εισόδημα σε πραγματικούς όρους παραμένει σημαντικά χαμηλότερο από ό,τι το 2010 – πηγή: Eurostat
Παραμένουμε 26% φτωχότεροι από το 2010
Εκεί που καταλαμβάνουμε πανηγυρικά την τελευταία θέση, είναι στο πραγματικό εισόδημα σε σύγκριση με το 2010. Παραμένουμε 26% φτωχότεροι από ό,τι ήμασταν πριν την κρίση, σε πραγματικούς όρους, αφαιρώντας την επίδραση του πληθωρισμού.
Συγκεκριμένα, το πραγματικό διάμεσο διαθέσιμο ισοδύναμο εισόδημα στην Ελλάδα το 2024 ανερχόταν στο 74% του αντίστοιχου εισοδήματος του 2010. Πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση πανευρωπαϊκά. Όλες οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης έχουν αναπληρώσει ή και υπερκεράσει τις απώλειες που υπέστησαν τα εισοδήματα την περίοδο της κρίσης.
Οι δε χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, που ξεκινούσαν από χαμηλότερο κατώφλι, έχουν αυξήσει τα εισοδήματα τους από 50% ως και 160% σε σύγκριση με το 2010.
Κατά μέσο όρο την ΕΕ των 27 το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα, σε πραγματκούς όρους, έχει αυξηθεί πάνω από 20% σε σύγκριση με το 2010. Στην Ευρωζώνη έχει αυξηθεί μεσοσταθμικά σχεδόν κατά 5%.
H Eλλάδα (στην τρίτη θέση του διαγράμματος), έχει τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου φτώχειας στις ηλικίες 18-64 / πηγή: Eurostat
Yπερδιπλάσια της ΕΕ η υποκειμενική φτώχεια
Ένας δείκτης της Εurostat που κάθε χρόνο δίνει αφορμές για ποικίλους σχολιασμούς είναι η υποκειμενική φτώχεια. Το 66,8% του πληθυσμού στην Ελλάδα αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως φτωχό, έναντι 23% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Το ποσοστό αυτό μας κατατάσσει στους υποκειμενικά φτωχότερους της ΕΕ σε μεγάλη απόσταση από τη Βουλγαρία (37,4%).
Οι δε συνταξιούχοι νιώθουν φτωχοί σε ακόμα υψηλότερο ποσοστό (71,4%), αν και αντικειμενικά βρίσκονται σε ελαφρώς καλύτερη μοίρα από τον μέσο όρο.
Τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά υποκειμενικής φτώχειας στην Ελλάδα τείνουν να αντιμετωπίζονται, ιδίως από φιλοκυβερνητικές θέσεις, ως δείγμα «μιζέριας» και «γκρίνιας» του Έλληνα, που μια ζωή παραπονιέται ότι δεν βγαίνει.
Οφείλουν όμως να διαβαστούν σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα, που αποτυπώνουν τη μακροχρόνια επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου στη χώρα μας, που ακόμα δεν έχει ανακάμψει στα προ κρίσης επίπεδα. Όταν σε πραγματικούς όρους το διάμεσο εισόδημα σήμερα είναι το 74% όσων βγάζαμε το 2010, είναι λογικό να βιώνουμε την απώλεια αγοραστικής δύναμης ως φτώχεια.
Στην Ελλάδα σχεδόν το 67% των νοικοκυριών θεωρεί τον εαυτό του φτωχό – πηγή: Εurostat
Δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα
Οι μετρήσεις της Eurostat για την υποκειμενική φτώχεια αξιολογούν «το πώς κάθε άτομο αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες του νοικοκυριού να τα βάλει πέρα». Η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψιν την υλική ευημερία του νοικοκυριού, συμπεριλαμβάνοντας το εισόδημα, τις δαπάνες, τα χρέη και τον πλούτο (περιουσία). Οι απαντήσεις έχουν έξι κατηγορίες, από το πολύ δύσκολα ως το πολύ εύκολα. Όσοι απαντάνε ότι τα βγάζουν πέρα με δυσκολία ή μεγάλη δυσκολία, ανήκουν στους υποκειμενικά φτωχούς.
Υπό αυτή την έννοια, τα ποσοστά συμβαδίζουν απόλυτα με τις αντίστοιχες μετρήσεις του ΙΟΒΕ για την καταναλωτική εμπιστοσύνη, όπου τα έξι στα δέκα νοικοκυριά δηλώνει ότι μόλις που τα βγάζει πέρα και ένα στα δέκα δανείζεται.
Στην Ελλάδα το 86% του πληθσυμού αναφέρει έστω και κάποια δυσκολία να τα βγάλει πέρα – Πηγή Eurostat
Oικονομική πίεση
Τα νοικοκυριά στην Ελλάδα βιώνουν τη μεγαλύτερη οικονομική πίεση στην ΕΕ. Το 86,2% του πληθυσμού αναφέρει ότι αντιμετωπίζει τουλάχιστον κάποια δυσκολία να τα βγάλει πέρα, ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ (41,6%). Πρόκειται για μια εξαιρετικά ανησυχητική ένδειξη, που συνδέεται άμεσα με το υπέρογκο στεγαστικό κόστος (σε σύγκριση με το εισόδημα) και την ακρίβεια στα είδη πρώτης ανάγκης.