Τι προβλέπουν οι νόμοι

Α. Όρια ηλικίας συνταξιοδότησης

Σύμφωνα με τον νόμο 3863 του 2010, που έμεινε γνωστός ως νόμος Λοβέρου – Κουτρουμάνη, κυρίως γιατί αποτέλεσε την πρώτη σκληρή μνημονιακή παρέμβαση στο ασφαλιστικό, τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα ανακαθορίζονται κατά τη μεταβολή του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού της χώρας, με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών, ανά τριετία.

Η αρχή προβλέφθηκε να γίνει το 2021. Μάλιστα, το σχετικό άρθρο 11 του νόμου ορίζει ρητά ότι κατά την πρώτη εκτίμηση των ορίων ηλικίας λαμβάνεται υπόψη η μεταβολή της δεκαετίας 2010 έως και 2020, με βάση σχετικούς δείκτες που προσδιορίζονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και τη Eurostat.

Κι εδώ έρχεται το πρώτο βασικό επιχείρημα που βαραίνει υπέρ της επανεξέτασης της συγκεκριμένης διάταξης, καθώς πληθαίνουν οι φωνές εντός της κυβέρνησης που επισημαίνουν ότι ο συγκεκριμένος νόμος αφορά το 1ο μνημόνιο και από τότε μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει μεταρρυθμίσεις σχετικά με τα όρια ηλικίας από τα επόμενα (2ο και 3ο) μνημόνια. Έτσι, πλέον, η χώρα μας έχει από τα πλέον υψηλά θεσμοθετημένα όρια ηλικίας.

Παράλληλα, και βάσει του νόμου, για να γίνει οποιαδήποτε αύξηση στα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, θα πρέπει η διαφορά να είναι πάνω από τα στρογγυλά έτη μεταβολής, δηλαδή εν προκειμένω μεγαλύτερη ή ίση του 1. Δηλαδή, ο νόμος ορίζει ότι η αύξηση του ορίου ηλικίας θα συμβεί, εφόσον η διαφορά του προσδόκιμου ζωής ξεπεράσει το 1 έτος.

Μελέτες που στηρίζονται στη βάση δεδομένων της ευρωπαϊκής στατιστικής αρχής δείχνουν ότι η μεταβολή του προσδόκιμου επιβίωσης στην ηλικία των 65 ετών το διάστημα 2010-2020 ήταν 0,3 έτη, με το προσδόκιμο του 2010 να είναι 19,7 έτη ενώ το προσδόκιμο ζωής του 2020, να είναι 20 έτη.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάποιος που το 2010 ήταν 65 ετών, θα ζήσει κατά μέσο όρο 19,7 χρόνια επιπλέον, έως δηλαδή την ηλικία των 84,7 ετών και αυτός που το 2020 ήταν 65 ετών, θα ζήσει άλλα 20 έτη κατά μέσο όρο, ήτοι έως την ηλικία των 85. Για τον λόγο αυτό, δεν αποφασίστηκε η αύξηση για το 2021.

Για το 2023 το προσδόκιμο ζωής σχετικά με το 2021, πάντα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, αυξήθηκε 1,1 έτη. Όμως θεωρήθηκε ότι δεν είχε συμπεριληφθεί στα στοιχεία το βαρύ αποτύπωμα που άφησε και στη χώρα μας η πρωτόγνωρη πανδημία της Covid-19. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, αποφασίστηκε και τότε το πάγωμα της σχετικής διάταξης. Και πλέον, αναμένουμε τα στοιχεία μεταξύ του 2024 και του 2026, χωρίς ακόμη να έχει ανακοινωθεί το προσδόκιμο ζωής ούτε για το 2024.

Παράλληλα, υπάρχουν εισηγήσεις προς το οικονομικό επιτελείο, σύμφωνα με τις οποίες για να διαφοροποιηθούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στο τέλος του 2026, θα πρέπει το προσδόκιμο ζωής να σημειώσει αύξηση πάνω από 2 έτη και όχι από 1. Και αυτό γιατί με το νόμο 4336 του 2015, του τρίτου μνημονίου δηλαδή, στο οποίο προσαρτήθηκε ένα μεγάλο ασφαλιστικό νομοσχέδιο, οδηγηθήκαμε σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από το 2015 και μετά κατά τουλάχιστον 2 χρόνια.

Στην πράξη, από την ηλικία των 65 ετών για τη λήψη πλήρους σύνταξης με 15 χρόνια ασφάλισης, πήγαμε στα 67 και από τα 55 με 60 έτη για τη συνταξιοδότηση με 35ετία για μειωμένη σύνταξη, οδηγηθήκαμε στα 62 με 40 χρόνια ασφάλισης. Επομένως, εκτιμάται ότι για να διαφοροποιηθούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα πρέπει το προσδόκιμο τώρα να σημειώσει άνοδο πάνω από την αύξηση των 2 ετών που επέβαλε ο ν. 4336/2015.

Τέλος, από την επεξεργασία των στοιχείων του συστήματος Ήλιος διαπιστώνεται -κι αυτό αποτελεί άλλο ένα όπλο σε όσους εκτιμούν ότι δεν πρέπει να εφαρμοστεί η διάταξη του νόμου του 2010- ότι η πραγματική ηλικία όσων συνταξιοδοτήθηκαν από το 2015 κι εφεξής, έχει αυξηθεί πολύ περισσότερο από 1 έτος που είναι η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης στα 65.

Αναλυτικά, τα στοιχεία δείχνουν πως η πραγματική αύξηση των ορίων ηλικίας είναι ήδη πολύ πάνω από δύο έτη. Και συγκεκριμένα, η γενική μέση ηλικία συνταξιοδότησης από 61 το 2015, για τους νέους συνταξιούχους, πήγε στα 65 το 2025, αυξήθηκε δηλαδή κατά 4 έτη, και η μέση ηλικία συνταξιοδότησης γήρατος (δεν συμπεριλαμβάνονται νέες συντάξεις αναπηρίας και θανάτου) από 60,31 το 2015 πήγε σε 67,15, ήτοι αυξήθηκε κατά 6,74 έτη.

Με βάση τον πληθωρισμό και οι αυξήσεις στις εισφορές

Μια ακόμη μνημονιακή διάταξη, που δεν καταργήθηκε στη συνέχεια, αφορά και τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για τους μη μισθωτούς, ανά έτος. Όταν ο νόμος Κατρούγκαλου (Ν.4387 του 2016) επέβαλε την πληρωμή εισφορών στο 20% και μάλιστα του συνόλου των εισοδημάτων των ελεύθερων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών, προέβλεπε παράλληλα και την αναπροσαρμογή τους, από το 2025 και μετά, με βάση τον Δείκτη Εξέλιξης Μισθών.

Το 2020, ψηφίστηκε νέο σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες, όπως και για τους αγρότες, με τον νόμο 4670 (Νόμος Βρούτση). Έως το 2022, οι εισφορές έμειναν σταθερές, ενώ για το 2023 και το 2024 αυξήθηκαν με βάση το ποσοστό αύξησης του πληθωρισμού του προηγούμενου έτους.

Από 1/1/2025 θα έπρεπε, βάσει νόμου, να αυξάνονται κατά το ποσοστό αύξησης του δείκτη μισθών. Για το τρέχον έτος, ο νέος δείκτης δεν είχε προλάβει να καταρτιστεί, με αποτέλεσμα οι αυξήσεις των εισφορών να ακολουθήσουν και πάλι τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (πληθωρισμό).

Κάτι που, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, αναμένεται να συμβεί και το 2026, καθώς μια πιθανή χρήση του νέου δείκτη θα οδηγούσε σε αυξήσεις πάνω από 4,5% με 5%, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στους ασφαλισμένους.