Τα μεγάλα έργα υποδομών, αστικών αναπλάσεων και κατασκευών δεν αλλάζουν μόνο τις πόλεις, αλλάζουν και τα επαγγέλματα που τις χτίζουν. Αν πριν την δεκαετία του 2000 ο μηχανικός, ο αρχιτέκτονας και ο εργοδηγός ήταν οι αδιαμφισβήτητοι πρωταγωνιστές των εργοταξίων, σήμερα δίπλα τους εργάζονται δεκάδες νέες ειδικότητες: BIM coordinators, data analysts, environmental engineers, ESG specialists, lighting designers, UX experts, energy modelers.

Η αστική ανάπλαση έχει γίνει μια πολυεπιστημονική διαδικασία που συνδυάζει τεχνολογία, περιβάλλον, αισθητική και ψηφιακή γνώση. Από το έργο του Ελληνικού της Lamda Development με τα 40 εργοτάξια σε πλήρη λειτουργία, έως το μεγαλύτερο δημόσιο έργο υποδομής στη χώρα, την κατασκευή της Γραμμής 4 από την ΑΒΑΞ, αλλά και μικρότερες παρεμβάσεις στο κέντρο της πρωτεύουσας, στις γειτονιές της αλλά και στην περιφέρεια, όπως οι βιοκλιματικές κατοικίες που κατασκευάζονται από αρχιτεκτονικά γραφεία, η Ελλάδα βιώνει μια βαθιά αλλαγή. Μια νέα γενιά επαγγελματιών που δεν κρατά απλώς σχέδια και εργαλεία, αλλά δεδομένα, αισθητήρες και οράματα για το πώς θα ζούμε στις πόλεις του μέλλοντος.

Στο Ελληνικό, το μεγαλύτερο εργοτάξιο της χώρας, η εικόνα θυμίζει περισσότερο data center παρά κλασική οικοδομή. Στο Digital Control Center της LAMDA Development, μηχανικοί, αναλυτές δεδομένων και περιβαλλοντικοί επιστήμονες παρακολουθούν την πρόοδο των έργων σε πραγματικό χρόνο: θερμοκρασίες, εκπομπές σκόνης, κατανάλωση ενέργειας, ροή υλικών. Ο BIM manager συνδέει τα σχέδια με την κατασκευή αποτυπώνοντας το έργο σε τρισδιάστατους χάρτες και ο sustainability officer εγκρίνει τα υλικά σύμφωνα με τις πιστοποιήσεις LEED. Είναι η πρώτη φορά που μια ελληνική κατασκευή λειτουργεί ως «ψηφιακή δίδυμη πόλη» ήδη από τη φάση θεμελίωσης. Η αλλαγή είναι γενεαλογική. Οι μηχανικοί που εργάζονται σήμερα στο Ελληνικό δεν έχουν το ίδιο προφίλ ακόμη και με εκείνους που κατασκεύαζαν τα Ολυμπιακά έργα του 2004. Συνδυάζουν τεχνική κατάρτιση με γνώση προγραμματισμού, περιβαλλοντικά δεδομένα και χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Πλέον δεν αρκεί να είσαι καλός στα στατικά, πρέπει να μπορείς να διαβάζεις και τα δεδομένα του περιβάλλοντος, αναφέρει χαρακτηριστικά ένας από τους δεκάδες νέους πολιτικούς μηχανικούς του έργου.

Δεν είναι όμως μόνον το Ελληνικό. Κατά μήκος όλης της Αθηναϊκής Ριβιέρας από τον Πειραιά μέχρι του Σούνιο σε μια ακτογραμμή 70 χιλιομέτρων έργα δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ σχεδιάζονται ή βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Ειδικότητες όπως urban planners, architects, climate engineers, experts σε κυκλική οικονομία συνεργάζονται σε κοινό ψηφιακό περιβάλλον BIM. Οι αποφάσεις λαμβάνονται ομαδικά, με στόχο όχι απλώς την ενεργειακή απόδοση, αλλά τη δημιουργία ενός ανθεκτικού οικοσυστήματος μέσα στην πόλη. Τα νέα έργα απαιτούν ανθρώπους που μιλούν πολλές γλώσσες, όχι μόνο τεχνικές αλλά και κοινωνικές.

Την ίδια στιγμή στο κέντρο της Αθήνας μεγάλα εργοτάξια που λειτουργούσαν για μήνες ολοκληρώνουν τα έργα τους και ετοιμάζονται να ανοίξουν για το κοινό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα το εργοτάξιο στο πρώην Hilton Αθηνών, σήμερα The Ilisian που βρίσκεται στο τελικό στάδιο μετατροπής του σε έναν πολυδιάστατο προορισμό που θα περιλαμβάνει ένα πολυτελές ξενοδοχείο, ιδιωτικές κατοικίες, το σύγχρονο, private members’ club House of NYNN που ήδη λειτουργεί χώρους εστίασης και μία σειρά από υπηρεσίες και εμπειρίες, που θα προσφέρουν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής στην πόλη.

Επίσης ολοκληρώνονται και οι εργασίες στο μεγάλο εργοτάξιο στην καρδιά της Αθήνας, στο ιστορικό Μέγαρο Αρσακείου όπου η Legendary Food έχει αναλάβει συνολικά την ανάπλαση και μίσθωση χώρων επιφάνειας 12000 τμ στο Μέγαρο Αρσακείου. Η πτέρυγα εμπορίου στη Σταδίου λειτουργεί ήδη με νέα καταστήματα μόδας και αθλητισμού, ενώ προχωρά παράλληλα και η ανάπτυξη του Κέντρου Γαστρονομίας και Πολιτισμού, «ΣΤΟΑ» επί της Στοάς Αρσακείου, το οποίο θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για την ελληνική δημιουργικότητα και τη γαστρονομική της ταυτότητα, μέσα από καταστήματα που θα αποτελούν μέρος ενός ενιαίου concept. Τα καταστήματα έχουν διαμορφωθεί και μισθωθεί, ενώ οι επιμέρους εργασίες των μισθωτών έχουν ξεκινήσει για να ακολουθήσει το άνοιγμα τους επόμενους μήνες

Στα σύγχρονα εργοτάξια δεν αρκεί ο υπολογισμός του σκυροδέματος, χρειάζεται να κατανοείς την εμπειρία του χρήστη, τη ροή του φωτός, την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τον χώρο. Η νέα γλώσσα των έργων δεν περιορίζεται στα εμβληματικά σχέδια. Απλώνεται σε κάθε κλίμακα, από την ανακαίνιση μιας βιομηχανικής ζώνης έως την κατασκευή μιας μονοκατοικίας. Στα γραφεία αρχιτεκτονικών γραφείων, που ειδικεύονται σε σύγχρονες βιοκλιματικές κατοικίες, οι παραδοσιακοί ρόλοι έχουν επίσης μετασχηματιστεί.

Ο αρχιτέκτονας συνεργάζεται πια με energy consultants, specialists σε παθητικά συστήματα, μηχανολόγους αυτοματισμών και lighting designers. Οι μελέτες δεν είναι μόνο σχέδια, είναι ενεργειακές προσομοιώσεις, ροές φωτός, μετρήσεις αερισμού και κυκλοφορίας του αέρα. Το σπίτι, μικρογραφία της πόλης, γίνεται ένα ζωντανό σύστημα που αντιδρά στο περιβάλλον του.

Έργα κάτω από την πόλη

Στη Γραμμή 4, που προχωρά με δεκάδες εργοτάξια σε όλη την πόλη, συνυπάρχουν πολιτικοί μηχανικοί, τοπογράφοι, γεωτεχνικοί, ηλεκτρολόγοι, αυτοματιστές, αρχιτέκτονες σταθμών, αλλά και ειδικοί ψηφιακής απεικόνισης που παρακολουθούν την πρόοδο μέσω 3D modeling και LiDAR σάρωσης. Η εποχή των χαρτιών και των σχεδίων στο χέρι έχει τελειώσει: η σύγχρονη σήραγγα σκάβεται πρώτα ψηφιακά και έπειτα στο έδαφος. Η πολυπλοκότητα ενός έργου όπως η Γραμμή 4 απαιτεί όχι μόνο εμπειρία αλλά και νέα αντίληψη συνεργασίας», σημειώνει στέλεχος της Αττικό Μετρό. Σήμερα η επικοινωνία ενός γεωλόγου με έναν software engineerείναι εξίσου κρίσιμη με εκείνη του εργοδηγού με τον μηχανικό.

Οι ανάγκες είναι μεγάλες σε όλο το φάσμα του ανθρώπινου δυναμικού, από εργάτες μέχρι εξειδικευμένους μηχανικούς και από έμπειρους διοικητικούς μέχρι ειδικούς στο AI. Σε αυτό το πλαίσιο, ξεχωρίζει η πρωτοβουλία του Ομίλου ΑΒΑΞ να στηρίξει εξ ολοκλήρου το νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στη Διαχείριση Κατασκευής Έργων. Αντί να περιοριστεί σε υποτροφίες, ο Όμιλος επενδύει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος που θα προσφέρει σε έως 35 φοιτητές ετησίως τα απαραίτητα εφόδια για να στελεχώσουν τον κλάδο των έργων υποδομής, αλλά και το Δημόσιο. Όπως τονίζει η διευθύντρια του προγράμματος, Κλεοπάτρα Πετρουτσάτου, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, « διαρκής αναβάθμιση των δεξιοτήτων των νέων μηχανικών είναι εθνική προτεραιότητα- οι προκλήσεις των καιρών απαιτούν διεπιστημονική γνώση, ικανότητα προσαρμογής και στενότερη σύνδεση σπουδών και παραγωγής έργων».

Η LAMDA Development από την πλευρά της έχει ήδη εντάξει στο έργο του Ελληνικού στελέχη που γύρισαν από το εξωτερικό, στηρίζοντας το στοίχημα του brain gain με την ενεργή συμμετοχή της στο εθνικό πρόγραμμα Rebrain Greece με στόχο να επαναπατρίσει το ελληνικό ταλέντο, εντάσσοντας στις ομάδες εργασίας της νέους και νέες διαφόρων ειδικοτήτων που είχαν ξεκινήσει καριέρα σε άλλες χώρες. Φέτος, η LAMDA συμμετέχει στα δύο μεγάλα Rebrain events σε Βρυξέλλες και Νέα Υόρκη, με στόχο να προσελκύσει Έλληνες επαγγελματίες του εξωτερικού και να τους εμπνεύσει να επιστρέψουν στη χώρα, αναδεικνύοντας τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας και το όραμα της εταιρείας για βιώσιμη ανάπτυξη και καινοτομία.

Στο Μετρό, στα εργοτάξια κάτω από την ζωή της πόλης, όπως και στο Ελληνικό, εκεί όπου γεννιέται μια νέα πόλη από τα θεμέλια, και τα εκατοντάδες μικρά και μεγάλα εργοτάξια διάσπαρτα παντού συναντιούνται γενιές: οι παλιοί τεχνίτες που θυμούνται τις πρώτες γραμμές της δεκαετίας του ’90 και οι νέοι μηχανικοί που χειρίζονται drones και ρομποτικά όργανα.

Η κατασκευή της Γραμμής 4, που όταν ολοκληρωθεί θα έχει συνολικό μήκος 12,8 χλμ. και 15 σύγχρονους σταθμούς, θα συνδέει περιοχές όπως η Κυψέλη, τα Εξάρχεια και το Κολωνάκι με το υπόλοιπο δίκτυο και θα αλλάξει την εικόνα της πόλης όπως την ξέραμε. Όλα αυτά τα έργα, από τον Πειραιά μέχρι του Σούνιο, από τον κέντρο της Αθήνας μέχρι του Μαρούσι, από τα υπόγεια της Αθήνας μέχρι τις νέες κατοικίες σε γειτονιές της Αθήνας και στα προάστια, έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη μεταμόρφωση της ίδιας της εργασίας.

Οι ειδικότητες δεν αντικαθιστούν η μία την άλλη, αλληλοσυμπληρώνονται, δημιουργώντας ένα νέο λεξιλόγιο δεξιοτήτων όπου η τεχνολογία, η βιωσιμότητα και η αισθητική συνυπάρχουν στην ίδια πρόταση. Ένα όμως είναι το κοινό ζητούμενο, η μεγάλη πρόκληση: Όλα τα μεγάλα έργα της χώρας αντιμετωπίζουν σήμερα την ίδια πρόκληση, την έλλειψη εξειδικευμένου τεχνικού και επιστημονικού δυναμικού. Μετά από μια δεκαετία κρίσης, η Ελλάδα βρέθηκε με χιλιάδες μηχανικούς στο εξωτερικό και μια αγορά που ωριμάζει πιο γρήγορα απ’ όσο μπορεί να τροφοδοτηθεί.

Οι εταιρείες αναγκάζονται να κινηθούν με νέους τρόπους: να προσφέρουν προγράμματα εκπαίδευσης, συνεργασίες με πολυτεχνεία, αλλά και κίνητρα επιστροφής Ελλήνων του εξωτερικού. Αυτό το Brain Gain δεν αφορά μόνο υψηλόβαθμα στελέχη, αφορά και τεχνίτες, σχεδιαστές, προγραμματιστές. Οι ηλικίες 25-40 ετών, εκεί όπου κάποτε άνοιγε η ψαλίδα, αρχίζουν να γεφυρώνονται. Οι νέοι επαγγελματίες έρχονται με διαφορετική φιλοσοφία: μιλούν τη γλώσσα της τεχνολογίας, αναζητούν εργασιακό περιβάλλον με νόημα, επιλέγουν έργα που συνδυάζουν τεχνική πρόκληση και κοινωνική αξία.

Ωστόσο, η ανεύρεση ανθρώπων με συγκεκριμένες δεξιότητες παραμένει δύσκολη. Ταυτόχρονα, η πολιτεία καλείται να στηρίξει τη μετάβαση με πιο ευέλικτα κίνητρα και μετεκπαίδευση, ώστε να μη μετατραπεί το Brain Gain σε στιγμιαίο ρεύμα επιστροφής. Ίσως, τελικά, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της νέας εποχής να είναι αυτό: πίσω από κάθε πύργο, πάρκο, σταθμό ή κατοικία, δεν αλλάζει μόνο το τοπίο, αλλάζει η ταυτότητα του επαγγέλματος. Ο μηχανικός δεν είναι πια μόνο τεχνίτης, αλλά συνθέτης, ο αρχιτέκτονας γίνεται αφηγητής βιωσιμότητας και όλοι μαζί, οι άνθρωποι που επανασχεδιάζουν την Ελλάδα από τα θεμέλια, εργάζονται για κάτι βαθύτερο. Την επιστροφή της γνώσης, της πίστης και της δημιουργίας στον τόπο που τη γέννησε.

Παράρτημα

Οι νέες και οι διαχρονικές ειδικότητες στον τομέα των κατασκευών και ευρύτερα στον τομέα αναπλάσεων

1. BIM Coordinator / BIM Manager (Building Information Modeling)

– Τι κάνει: Διαχειρίζεται τα ψηφιακά μοντέλα των έργων. Συντονίζει αρχιτέκτονες, μηχανικούς και εργολάβους μέσα από κοινό 3D ψηφιακό περιβάλλον, όπου αποτυπώνονται όλα τα στάδια κατασκευής.

– Σπουδές: Πολιτικός ή αρχιτέκτονας μηχανικός, γνώση BIM λογισμικών, CAD και project management.

 

2. Data Analyst (Αναλυτής Δεδομένων)

– Τι κάνει: Επεξεργάζεται δεδομένα έργου (θερμοκρασίες, εκπομπές, ροές υλικών, ενεργειακή κατανάλωση), δημιουργεί dashboards και αναφορές για λήψη αποφάσεων.

– Σπουδές: Πληροφορική, μαθηματικά, στατιστική ή μηχανική με εξειδίκευση σε data analytics και λογισμικά Python, SQL, Power BI.

 

3. Environmental Engineer (Περιβαλλοντικός Μηχανικός)

– Τι κάνει: Ελέγχει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων, μετρά εκπομπές, διαχείριση αποβλήτων, αέρα και νερού.

– Σπουδές: Περιβαλλοντική μηχανική, χημική μηχανική ή συναφές πολυτεχνικό τμήμα, με γνώσεις βιωσιμότητας και κανονισμών LEED/BREEAM.

 

4. ESG Specialist (Environmental, Social & Governance)

– Τι κάνει: Εφαρμόζει στρατηγικές βιωσιμότητας και κοινωνικής ευθύνης στα έργα. Ελέγχει υλικά, διαδικασίες και προμηθευτές σύμφωνα με ESG standards.

– Σπουδές: Οικονομικά, περιβαλλοντική διαχείριση, MBA ή σπουδές βιώσιμης ανάπτυξης. Εξειδίκευση σε ESG reporting, βιώσιμες χρηματοδοτήσεις.

 

5. Lighting Designer (Σχεδιαστής Φωτισμού)

– Τι κάνει: Μελετά φυσικό και τεχνητό φως σε κτίρια και δημόσιους χώρους, ώστε να εξασφαλίζεται αισθητική, λειτουργικότητα και ενεργειακή αποδοτικότητα.

– Σπουδές: Αρχιτεκτονική, design, ηλεκτρολογική μηχανική ή ειδικά μεταπτυχιακά στον φωτισμό (Lighting Design, Architectural Lighting).

 

6. UX Expert (User Experience Expert)

– Τι κάνει: Αναλύει την εμπειρία του χρήστη μέσα στον χώρο, για παράδειγμα ροή κίνησης, αλληλεπίδραση με συστήματα ή δημόσιους χώρους.

– Σπουδές: Εμπειρία χρήστη, design, ψυχολογία, αρχιτεκτονική ή πληροφορική με ειδίκευση στο UX design κλπ.

 

7. Energy Modeler / Energy Consultant

– Τι κάνει: Δημιουργεί ενεργειακές προσομοιώσεις για κτίρια και υποδομές. Υπολογίζει κατανάλωση, προτείνει παθητικά συστήματα και βελτιστοποιεί την ενεργειακή απόδοση.

– Σπουδές: Μηχανολόγος ή ενεργειακός μηχανικός, φυσική, περιβαλλοντική μηχανική, γνώσεις προγραμμάτων όπως EnergyPlus ή DesignBuilder.

 

8. Urban Planner

– Τι κάνει: Σχεδιάζει την οργάνωση περιοχών, τη χωροθέτηση κατοικιών, πάρκων και επιχειρήσεων, με βάση κοινωνικά και περιβαλλοντικά δεδομένα.

– Σπουδές: Πολεοδομία, χωροταξία, αρχιτεκτονική, αστικός σχεδιασμός, με γνώσεις GIS και βιώσιμης κινητικότητας.

 

9. Climate Engineer

– Τι κάνει: Μελετά τη θερμική άνεση, τη σκίαση, τη ροή αέρα και τον αστικό μικροκλίμα. Συμβάλλει στη δημιουργία ενεργειακά ανθεκτικών χώρων.

– Σπουδές: Μηχανολόγος, περιβαλλοντικός ή αρχιτεκτονικός μηχανικός με εξειδίκευση σε κλιματική μηχανική ή βιοκλιματικό σχεδιασμό.

 

10. Acoustic Consultant

– Τι κάνει: Αναλύει και βελτιστοποιεί την ακουστική χώρων (σταθμών, κατοικιών, γραφείων). Περιορίζει τον θόρυβο και σχεδιάζει ηχοαπορρόφηση.

– Σπουδές: Μηχανολόγος, φυσικός ή ηχολήπτης με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην ακουστική ή sound engineering.

 

11. Automation Engineer / Τεχνικός Αυτοματισμών

– Τι κάνει: Σχεδιάζει και εγκαθιστά συστήματα έξυπνων κτιρίων: αισθητήρες, ρομποτικά όργανα, αυτοματισμούς φωτισμού και αερισμού.

– Σπουδές: Ηλεκτρολόγος μηχανικός, μηχανολόγος ή μηχανικός αυτοματισμών, γνώση PLC, IoT και building management systems (BMS).

 

12. Sustainability Officer

– Τι κάνει: Διασφαλίζει ότι κάθε στάδιο του έργου πληροί διεθνείς προδιαγραφές βιωσιμότητας (LEED, BREEAM), από τα υλικά μέχρι τη διαχείριση ενέργειας.

– Σπουδές: Πολυτεχνικές ή περιβαλλοντικές επιστήμες, εξειδίκευση σε πράσινη δόμηση και πιστοποιήσεις.

Αλ. Λιδωρίκης

Φώτο πηγή ΑΠΕ/ΜΠΕ