Το Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού αποτελεί τη συνένωση δύο διαδικασιών. Της διαδικασίας της «Αναγνώρισης», η οποία εφαρμόζεται από το 2011 για μουσεία, που δεν έχουν ιδρυθεί και δεν λειτουργούν από το ΥΠΠΟΑ, και της διαδικασίας της «Πιστοποίησης», που εφαρμόζεται για τα μουσεία του ΥΠΠΟΑ από το 2021.
Με την υπογραφή των σχετικών υπουργικών αποφάσεων –σε συνέχεια της γνωμοδότησης του Συμβουλίου Μουσείων- επικαιροποιείται το πλαίσιο της αναγνώρισης και πιστοποίησης των μουσείων της χώρας, ενσωματώνοντας βελτιώσεις, τροποποιήσεις, συμπληρώσεις, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Με το Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων, που υλοποιείται με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ 2014-2020, ο μουσειακός χάρτης της χώρας εκσυγχρονίζεται. Το σύνολο των ελληνικών μουσείων θα πρέπει να ακολουθούν συγκεκριμένες κοινές ποιοτικές προδιαγραφές και αποδεδειγμένα να εφαρμόζουν καλές πρακτικές σε όλους τους τομείς της οργάνωσης και της λειτουργίας τους.
Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των σύγχρονων μουσείων επέβαλαν την υιοθέτηση συμπληρωματικών προϋποθέσεων για τα μουσεία, που επιθυμούν να ενταχθούν στη διαδικασία της Αναγνώρισης και της Πιστοποίησης, όπως η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, η προσαρμογή τους στα φαινόμενα της κλιματικής κρίσης, η αξιολόγηση της λειτουργίας τους και των προσφερομένων προς το κοινό υπηρεσιών τους. Η εφαρμογή ενός επικαιροποιημένου θεσμικού πλαισίου, που να καθιστά τα μουσεία της χώρας φιλικά, συμπεριληπτικά και ευέλικτα, προκειμένου να μπορούν να ανταποκρίνονται καλύτερα στις πολλαπλές προκλήσεις της εποχής, ήταν απολύτως αναγκαία».
Η Πιστοποίηση απευθύνεται στα μουσεία που έχει ιδρύσει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, για τα οποία έχει την ευθύνη της λειτουργίας τους, καθώς αποτελούν μέρος της οργανωτικής του δομής. Η έκδοση κανονιστικής Υπουργικής Απόφασης για την ίδρυση και λειτουργία μουσείων από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, καθώς και για την πιστοποίηση της καλής λειτουργίας αυτών γίνεται κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 45 του Ν.4858/2021. Με τη συγκεκριμένη Απόφαση επικαιροποιούνται οι προϋποθέσεις για την ίδρυση Δημόσιων Μουσείων, ενώ για πρώτη φορά καταγράφονται η διαδικασία, οι όροι και οι προϋποθέσεις για την πιστοποίηση των μουσείων, που έχουν ιδρυθεί ή ιδρύονται από το ΥΠΠΟΑ. Εξειδικεύονται, επίσης, οι μελέτες, τα πιστοποιητικά και τα λοιπά στοιχεία που απαιτούνται για την πιστοποίηση ενός μουσείου του ΥΠΠΟΑ και την απόδειξη της καλής λειτουργίας αυτού.
Η Υπουργική Απόφαση για την Αναγνώριση των Μουσείων καθορίζει επακριβώς τη διαδικασία, τους όρους και τις προϋποθέσεις για τα μουσεία που δεν έχουν ιδρυθεί από το ΥΠΠΟΑ και δεν ανήκουν σ΄αυτό, καθώς και τη διάρκεια της αναγνώρισης και την ανανέωση αυτής.
Εξειδικεύει, επίσης, τις μελέτες, τα δικαιολογητικά και τα λοιπά στοιχεία που απαιτούνται, τα προνόμια και τις υποχρεώσεις των αναγνωρισμένων μουσείων. Με τη συμμετοχή του στη διαδικασία της Αναγνώρισης ένα μουσείο, μικρό ή μεγάλο, μητροπολιτικό ή μη, καλείται να αυτοαξιολογηθεί και, στη συνέχεια, να βελτιωθεί, προκειμένου να ανταποκριθεί στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, στα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και στην επιστημονική δεοντολογία.
Ζητήματα για τα οποία αξιολογείται το μουσείο είναι, μεταξύ άλλων, ο τρόπος άσκησης της διοίκησης και η βιωσιμότητά του, η επάρκεια του προσωπικού του, η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των συλλογών του, η ερμηνευτική πολιτική του, οι υπηρεσίες του προς το κοινό, η ασφάλεια και η προσβασιμότητα, καθώς και οι κτηριακές υποδομές του. Σε όσα μουσεία εισάγονται στη διαδικασία της Αναγνώρισης και αποδεδειγμένα πληρούν τις προϋποθέσεις που αυτή ορίζει, απονέμεται το σήμα του Αναγνωρισμένου Μουσείου.