Από τους νταβατζήδες και το Βουκουρέστι, στα χρόνια της εύγλωττης σιωπής και στην αποχώρηση από τη Βουλή: Πολιτικές στιγμές από την πορεία του Κώστα Καραμανλή
H απόφαση του πρώην πρωθυπουργού, Κώστα Καραμανλή, να μην είναι ξανά υποψήφιος στις επικείμενες εκλογές αποτελεί αναμφίβολα ένα τέλος εποχής.
Τελειώνει βέβαια όπως ο ίδιος σημείωσε η κοινοβουλευτική του πορεία και αυτό προφανώς δεν σημαίνει ότι τελειώνει και η πολιτική του παρέμβαση. Πρόκειται άλλωστε για τον πολιτικό που έχει υπάρξει ο μακροβιότερος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας και για τον πρωθυπουργό που εξελέγη με 3,5 εκατομμύρια ψήφους το 2004, αριθμό- ρεκόρ από το 1929.
Αλλά και για τον άνθρωπο που παρότι έχασε το 2009 τις εκλογές, παρέμεινε ιδιαίτερα αγαπητός στη γαλάζια βάση και ο δημοφιλέστερος πρώην πρωθυπουργός γενικότερα. Αν και είχε και εξακολουθεί να έχει και φανατικούς εχθρούς, κυρίως από το χώρο του πάλαι πότε εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ- κάτι που ο ίδιος μάλλον θεωρεί βέβαια παράσημο.
Ο Κώστας Καραμανλής, γιος του Αλέξανδρού Καραμανλή και ανιψιός του “εθνάρχη” Κωνσταντίνου Καραμανλή, είχε προφανώς το μικρόβιο της πολιτικής στο αίμα του. Εμφανισιακά, αλλά και σαν χαρακτήρας δεν έμοιαζε πάντως με το θείο του και όταν το 1974 εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αυτός ο μακρυμάλλης – σύμφωνα με τη μόδα της εποχής – νεαρός συστηνόταν στους συμφοιτητές του ως “Κώστας Καραμανλής”, πολλοί νόμιζαν ότι τους δούλευε. Ήταν η Μεταπολίτευση και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ο άνθρωπος που είχε αναλάβει το δύσκολο έργο της μετάβασης στη Δημοκρατία και ήταν απόλυτος κυρίαρχος στην πολιτική σκηνή.
Ο Κώστας Καραμανλής ήταν από το 1974 φυσικά στη ΔΑΠ και την ΟΝΝΕΔ και αφού άσκησε τη δικηγορία το 1987- 1989, εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης στις εκλογές του Ιουνίου του 1989. Πρόεδρος της ΝΔ ήταν τότε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Ο νεαρός βουλευτής είχε βεβαίως το πολιτικό όνομα. Αλλά όπως του επισήμανε ο έμπειρος θείος του, δεν αρκούσε αυτό.
Το 1990 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έχει επανεκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας από την κυβερνητική πλειοψηφία της Ν.Δ υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Ο νεαρός Καραμανλής έχει επισκεφθεί τον Εθνάρχη στο προεδρικό και του διηγείται τα εσωκομματικά νέα της Ν.Δ. Μεταξύ άλλων του αναφέρει ότι ο Έβερτ λέει πως θα γίνει αρχηγός.
Είναι η εποχή που ο Μιλτιάδης ‘Εβερτ λανσάρεται ως δελφίνος, ενώ οι φιλοδοξίες του Αντώνη Σαμαρά δεν έχουν ακόμη εκδηλωθεί. Ο γέρος Καραμανλής τον ακούει σιωπηλός και στο τέλος του λέει με τη χαρακτηριστική σερραϊκή προφορά:
“Αρχηγός δε γίνεται αυτός που λέει ότι θα γίνει αρχηγός. Αλλά αυτός που οι άλλοι λένε πως θα γίνει αρχηγός”.
Ο Κώστας Καραμανλής είχε το πολιτικό όνομα, είχε πάντως και τη χάρη. Και η ρήση του θείου του βγηκε προφητική, υπό την έννοια πως όσοι άκουγαν ομιλίες του νεαρού ακόμη βουλευτή διέβλεπαν ένα πιθανό λαμπρό πολιτικό μέλλον. Ήταν φλογερός ρήτορας και είχε πολιτική σκέψη.
Στα μέσα λοιπόν της δεκαετίας του ΄90, ο Καραμανλής μιλάει σε εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, όπου ομιλητής ήταν και κορυφαίος υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Συνεργάτης του υπουργού σκύβει και του λέει στο αυτί την ώρα που μιλούσε ο Καραμανλής: “Αυτός είναι ο επόμενος αρχηγός της ΝΔ”. Πρόβλεψη προφητική.
Η εκλογή στην ηγεσία της ΝΔ
Η εκλογή του Κώστα Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ ήρθε σε μία στιγμή κρισης για το κόμμα της κεντροδεξιάς. Ο Μιλτιάδης Έβερτ που είχε χάσει τον Οκτώβριο του 1996 από τον Κώστα Σημίτη, είχε καταφέρει να επανεκλεγεί πρόεδρος από την ΚΟ με αντίπαλο το Γιώργο Σουφλιά. Όμως η εσωκομματική αναταραχή συνεχιζόταν και οι μητσοτακικοί έκαναν σκληρό πόλεμο στον Έβερτ.
Εν τω μεταξύ ο Έβερτ έχει ήδη δεσμευθεί ότι θα ανοίξει η διαδικασία διαδοχής και ότι το συνέδριο του κόμματος θα εκλέγει πλέον αρχηγό. Σε αυτό έχει τη στήριξη των καραμανλικών, που ακόμη δεν έχουν βρει τη λύση για την επόμενη ημέρα.
Το εξάμηνο που μεσολάβησε μέχρι το συνέδριο, που τελικά συνεκλήθη το Μάρτιο του 1997 ήταν μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες και γεμάτες εσωκομματικό παρασκήνιο γαλάζιες περιόδους.
Η λύση βρέθηκε στο πρόσωπο του νεαρού βουλευτή Κώστα Καραμανλή, με καθοριστική συμβολή των “βαρόνων” Γιάννη Βαρβιτσιώτη (ο οποίος δεν είχε ξεχάσει προφανώς ότι ο Μητσοτάκης δεν τον στήριξε έναντι του Έβερτ) και Γιάννη Κεφαλογιάννη, καθώς και με την ισχυρή υποστήριξη ομάδας 30 νέων βουλευτών της ΝΔ των αποκαλούμενων και λοχαγών. Η υποψηφιότητα κλείδωσε στην περίφημη συνάντηση στην οικία Βαρβιτσιώτη το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου 1997.
Λίγο νωρίτερα στο Βαρβιτσιώτη είχε τηλεφωνήσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που είχε εν τω μεταξύ φύγει από την Προεδρία της Δημοκρατίας δύο χρόνια νωρίτερα και είχε αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική. Ανησυχούσε όμως για το τόλμημα του ανιψιού του. Έκανε μόνο μία ερώτηση στο Βαρβιτσιώτη: “Γιάννη είσαι σίγουρος ότι θα τον βγάλεις;”
Το εσωκομματικό κύμα υπέρ του νεαρού Καραμανλή άρχισε να παίρνει διαστάσεις, χωρίς οι έτεροι υποψήφιοι (Έβερτ, Σουφλιάς και Πολύδωρας) να έχουν αντιληφθεί πόσο μεγάλες. Οι συνεργάτες του Καραμανλή είχαν φροντίσει να μην ανακοινώσουν ποιους είχαν μαζί τους, ώστε τα στελέχη που τον στήριζαν να μη δεχθούν πιέσεις από τους αντιπάλους. Ο Άρης Σπηλιωτόπουλος κρατούσε το φάκελο με τις υπογραφές ως επτασφράγιστο μυστικό και έτσι ούτε ο ίδιος ο Σουφλιάς δε γνώριζε ότι πχ ο Μανώλης Κεφαλογιάννης και η Αννα Μπενάκη- Ψαρούδα που θεωρούσε δικούς του, είχαν πάει με τον Καραμανλή.
Το συνέδριο ήταν τελικά πιο καραμανλικό από την κοινοβουλευτική ομάδα. Ο Κώστας Καραμανλής έλαβε 40,73%, ο Γιώργος Σουφλιάς 30,52%, ο Μιλτιάδης Έβερτ 25,34% και ο Βύρων Πολύδωρας 3,4%- ποσοστό που σχολίασε με χιούμορ λέγοντας στους συνέδρους “ζήτησα την ψυχή σας, αλλά ξεχάσατε να μου δώσετε την ψήφο σας”. Στο δεύτερο γύρο ο Καραμανλής θριάμβευσε με 69,16% έναντι 30,84% του Σουφλιά. Αλλά αρχηγός επί της ουσίας έγινε όταν διέγραψε το Σουφλιά για να τον “καλωσορίσει στο σπίτι του” το 2001.
Η πορεία προς την πρωθυπουργία δια του “μεσαίου χώρου”
Είχαν μεσολαβήσει οι εκλογές- θρίλερ του 2000, όταν η ΝΔ έφτασε στην πηγή αλλά δεν ήπιε το νερό της νίκης. Για να μαθαίνουν οι νεότεροι και να θυμούνται οι παλιότεροι τα (περισσότερα) exit poll έβγαλαν λάθος κυβέρνηση για μερικές ώρες. Στη Ρηγίλλης, όπου βρισκόταν ακόμη τότε τα γραφεία της ΝΔ, επικρατούσε πανζουρλισμός. Τη μέθη της νίκης δεν χάλασε ούτε η πρόβλεψη του Κώστα Λαλιώτη από τη Χαριλάου Τρικούπη ότι θα επρόκειτο για μία “μακρά νύχτα”.
Όσο άρχιζαν να φθάνουν τα πρώτα πραγματικά αποτελέσματα, διαφάνηκε πως τα exit poll είχαν παραπλανήσει πολιτικούς, δημοσιογράφους και ψηφοφόρους, ενώ κανείς δεν είχε λάβει υπόψη τη μικρή διαφορά που έδιναν ακόμη και όσοι παρουσίαζαν νίκη της Ν.Δ και την έννοια του “στατιστικού σφάλματος”. Όταν πια η εικόνα ξεκαθάρισε, η δήλωση νίκης έπρεπε να πεταχθεί στα σκουπίδια και να γραφτεί μία δήλωση αποδοχής της ήττας. Παρά το οριακόν του αποτελέσματος ο Κώστας Καραμανλής δε θέλησε να αμφισβητήσει το αποτέλεσμα εκλογών, όπως τον συμβούλευαν ορισμένοι. Ακόμη άλλωστε και εάν είχαν γίνει παράτυπες ελληνοποιήσεις, όπως κατήγγειλε η ΝΔ τις επόμενες ημέρες, το αποτέλεσμα ήταν οριακή νίκη του σημιτικού ΠΑΣΟΚ.
Δεν αμφισβήτησε το αποτέλεσμα των εκλογών λοιπόν και καθώς ήταν εξαιρετικά οριακό δεν αμφισβητήθηκε εσωκομματικά και έτσι συνέχισε με το βλέμμα στις επόμενες εκλογές. Είχε ήδη από το πρώτο συνέδριο της ΝΔ μετά την εκλογή του χαράξει την περίφημη στρατηγική του “μεσαίου χώρου”, η οποία σταδιακά θα έχτιζε μία κεντροδεξιά ηγεμονία.
Ο Κώστας Καραμανλής επέλεξε μάλιστα να κάνει άνοιγμα στους ψηφοφόρους της κεντροαριστεράς, ακόμη και της αριστεράς. Ήταν άλλωστε “δεξιός από κούνια”. Ποιος θα μπορούσε λοιπόν να αμφισβητήσει την ιδεολογική του τοποθέτηση και τον κομματικό πατριωτισμό του; Αντιλαμβανόταν όμως ότι θα έπρεπε να αξιοποιήσει την αυξανόμενη οργή των πολιτών για φαινόμενα διαφθοράς επί σημιτικού ΠΑΣΟΚ. Ο Κώστας Καραμανλής άλλωστε κατήγγειλε στη Βουλή τον Κώστα Σημίτη ως “αρχιερέα της διαπλοκής”.
Ταυτόχρονα έκανε μία σειρά από κινήσεις για να δείξει στους μη δεξιούς πολίτες πως ο ίδιος δεν εκπροσωπούσε την “επάρατο δεξιά”. Στις εκλογές του 2000 εξάλλου το αποτέλεσμα είχε γυρίσει όταν τις τελευταίες δύο εβδομάδες ο Σημίτης πανικόβλητος κάλεσε τον Κώστα Λαλιώτη και εκείνος επιμελήθηκε σειρά από τηλεοπτικά σποτ που παρουσίαζαν τη ΝΔ και τον Καραμανλή ακριβώς ως την “επάρατο δεξιά”.
Στην τετραετία που ακολούθησε ο Κώστας Καραμανλής μεταξύ άλλων αντάλλαξε χειραψία με τον Χαρίλαο Φλωράκη σε συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη (ο οποίος εξάλλου κάποτε είχε πει για τον ιδρυτή της ΝΔ το περίφημο “Καραμανλής ή τανκς”), προλόγισε στη συνέχεια το δεύτερο τόμο της βιογραφίας του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ, και μαζί με τον Θόδωρο Ρουσόπουλο άκουσε να τραγουδούν και τη Διεθνή στην κηδεία του «Καπετάν Γιώτη». Πήγε ακόμη και σε εκδήλωση για την ιστορία της ΕΔΑ, με την οποία ιστορικά οι Καραμανλήδες είχαν αντιπαλότητα προδικτατορικά.
Ταυτόχρονα βέβαια υπέγραφε το δημοψήφισμα του Χριστόδουλου για τις ταυτότητες και λάμβανε την “ευλογία” της “δεξιάς του Κυρίου”.
Όταν πλησίαζε η ώρα των επόμενων εκλογών, ο Κώστας Σημιτης δεν θέλησε να τον αντιμετωπίσει ξανά και να χάσει, έτσι έδωσε το δαχτυλίδι της διαδοχής στο Γιώργο Παπανδρέου. Και το “πάρτυ στις 7 του Μάρτη”, το έκανε τελικά η ΝΔ.
Οι “νταβατζήδες” και ο “βασικός μέτοχος”
“Δεν μπορεί 5 νταβατζήδες και ξένα κέντρα να εξουσιάζουν την πολιτική ζωή της χώρας”. Η φράση του Κώστα Καραμανλή στην ταβέρνα “Μπαϊρακτάρης” το 2004 συνδέθηκε ίσως περισσότερο από κάθε άλλη με την πρωθυπουργία του, η πρώτη -και χαμένη- μεγάλη μάχη της οποίας υπήρξε αυτή για το βασικό μέτοχο το 2005.
Ο νόμος 3310 ήρθε προς ψήφιση στο κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2005. Το ποσοστό του βασικού μετόχου ορίστηκε στο 1% και το ασυμβίβαστο επεκτάθηκε σε όλα τα συγγενικά του πρόσωπα και ιδρύματα που σχετίζονται μαζί του.
Γιατί όμως απέτυχε ο βασικός μέτοχος; Στις συσκέψεις τότε στο Μαξίμου, η παλιά καραβάνα Πέτρος Μολυβιάτης είχε ρωτήσει: “Όλα καλά με την Ευρώπη;”. Αλλά ο Καραμανλής θεωρούσε ότι λόγω της στήριξης που είχε προσφέρει στον τότε πρόεδρο της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο (Καραμανλής, Μπερλουσκόνι, Μπλερ και η Μέρκελ ως τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Γερμανία είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο για την εκλογή του Πορτογάλου στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) δε θα είχε πρόβλημα με τις Βρυξέλλες.
Ήξερε βέβαια ότι θα τον πήγαιναν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αλλά θεωρούσε ότι δε θα είχε πρόβλημα.
Το αποτελεσματικό λόμπι όμως που έκαναν στην Κομισιόν γερμανικές, γαλλικές και ισπανικές κατασκευαστικές, που είχαν συνεργασίες με εγχώριους κατασκευαστές-καναλάρχες και ανησύχησαν για τις επιχειρήσεις τους στην Ελλάδα, στάθηκε πιο ισχυρό.
Τότε στο εσωτερικό της κυβέρνησης Καραμανλή, υπήρχαν δύο απόψεις: Υπερίσχυσε το απόλυτο ασυμβίβαστο που πρότεινε ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, τον οποίο παραδόξως (ή ίσως όχι και τόσο) στήριζαν η Καθημερινή και η Ελευθεροτυπία, με την τελευταία να βγαίνει με δραματικούς τίτλους όπως “Τηλεδικία”.
Ο υπουργός Τύπου Θόδωρος Ρουσόπουλος, που προέκρινε μία πιο ήπια εκδοχή από αυτή του Παυλόπουλου, είχε πάντως τελικά συμφωνήσει μαζί του, αν και ο νομικός του σύμβουλος Θεοδωράτσος είχε εκφράσει επιφυλάξεις. Όταν τελικά ο βασικός μέτοχος ναυάγησε, ο Καραμανλής ανέθεσε στο Ρουσόπουλο να φτιάξει το νέο νόμο του 2007, αλλά η μάχη είχε κριθεί.
Ήταν μία μάχη πάντως που δόθηκε με ελάχιστους στρατιώτες. Είναι χαρακτηριστικό πως τη βραδιά εκείνη που ήρθε ο νόμος περί βασικού μετόχου στη Βουλή, την ώρα της ανάγνωσης, έπιασε… κατούρημα σχεδόν όλους τους βουλευτές της ΝΔ και τους βαρώνους. Μόνο οι υπουργοί, που βάσει κανονισμού δεν μπορούσαν να λείπουν από τη θέση τους και μία χούφτα βουλευτές (Ανδρέας Λυκουρέντζος, Χρήστος Ζώης, Λευτέρης Ζαγορίτης, Νικος Σταυρόγιαννης), έμειναν στην αίθουσα. Ακόμη και πρωτοκλασάτα στελέχη όπως ο Μιχάλης Λιάπης, εξάδελφος του πρωθυπουργού, είχαν εξαφανιστεί.
Καθώς δεν είχε ζητηθεί ονομαστική ψηφοφορία, ο νόμος αναγνώσθηκε και εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία χωρίς παρατράγουδα, παρά την ηχηρή εικόνα των άδειων εδράνων της ΝΔ. Μάλιστα οι βουλευτές που είχαν το θάρρος να παραμείνουν στην αίθουσα της ολομέλειας, δέχονταν στη συνέχεια επιθέσεις από συναδέλφους τους, επίσης της ΝΔ, που τους έβριζαν στο περιστύλιο του Κοινοβουλίου και μουρμούριζαν “μα τι είναι αυτά που κάνει ο Καραμανλής”.
Ο Καραμανλής (και ο Παυλόπουλος) δικαιώθηκε πάντως για το ασυμβίβαστο του βασικού μετόχου τελικά από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Ο νόμος δεν κρίθηκε αντικοινοτικός, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι ορθώς τέθηκε ασυμβίβαστο, διαφώνησε όμως με τη σκληρότητα του, καθώς περιελάμβανε και τους συγγενείς. Είχαν όμως περάσει τρία χρόνια. Ο κύβος είχε οριστικά ριφθεί.
Από το Βουκουρέστι στο Γρηγορόπουλο- Η δύσκολη απόφαση για το Helios
Ο Κώστας Καραμανλής κέρδισε όμως μία άλλη πολύ δύσκολη μάχη, που όλοι θεωρούσαν χαμένη: Απέτρεψε την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ στη σύνοδο της Συμμαχίας την άνοιξη του 2008, χωρίς να έχει λυθεί το ονοματολογικό και κόντρα στην επιθυμία των ΗΠΑ.
Η Ουάσινγκτον είχε αναγνωρίσει την ΠΓΔΜ ως “Μακεδονία” το Νοέμβριο του 2004, αιφνιδιάζοντας τη νέα τότε κυβέρνηση Καραμανλή. Το 2008 όμως η Αθήνα είχε διαπιστώσει εγκαίρως την πρόθεση των ΗΠΑ να βάλουν τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ.
Μάλιστα 15 ημέρες πριν από Βουκουρέστι ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Αλέξανδρος Μαλλιάς ενημέρωσε την Αθήνα για την προειδοποίηση της αναπληρώτριας σύμβουλου εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης Μπους, Τζούντι Ασλεϊ, ότι τυχόν ελληνικό βέτο ήταν μία “ατυχής επιλογή με συνέπειες” για την Ελλάδα. Ενώ 11 ημέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής, η αμερικανίδα ΥΠΕΞ Κοντολίζα Ράις τηλεφωνεί στην Ελληνίδα ομόλογο της, Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία όμως ξεκαθαρίζει τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης.
Ο Κώστας Καραμανλής είχε άλλωστε αποφασίσει ότι δε θα δεχόταν την ένταξη της γειτονικής χώρας παρά τις αμερικανικές πιέσεις. Το βέτο ήταν στο τραπέζι, για πρώτη φορά στα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ.
Στις 2 Απριλίου στο Βουκουρέστι στο δείπνο των ηγετών του ΝΑΤΟ πριν τη Σύνοδο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους σπεύδει να καλωσορίσει τρία νέα μέλη στη Συμμαχία, συμπεριλαμβανομενης της “Μακεδονίας”, όπως την αποκάλεσε. Ο Κώστας Καραμανλής παρεμβαίνει και ξεκαθαρίζει ότι αυτό δεν θα συμβεί για κανένα λόγο, καθώς η ΠΓΔΜ δεν πληροί το κριτήριο της καλής γειτονίας. Και παραπέμπει στους φακέλους, που έχει διανείμει η ελληνική αντιπροσωπεία στους ξένους ηγέτες για να ενημερώσει για την ουσιαστική διαφορά με τη γειτονική χώρα.
Ο Καραμανλής είχε στο Βουκουρέστι πάντως και έναν ισχυρό σύμμαχο: Τον τότε Πρόεδρο της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, που τάσσεται στο πλευρό της Ελλάδας. Ο Σαρκοζί μιλά με συναισθηματικό τρόπο για τις ελληνικές του ρίζες. Μετά τη Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία παίρνουν το μέρος της Ελλάδας, ενώ η Γερμανία αμήχανη δεν θέλει να σπάσει το γαλλογερμανικό άξονα. Η Τουρκία φυσικά συμφωνεί με τις ΗΠΑ.
“Απόψε θα κοιμηθώ ήσυχος με τα φαντάσματα” λέει αργότερα το βράδυ ο Καραμανλής στο Γιώργο Κουμουτσάκο, πριν αποσυρθεί στο δωμάτιο του στο ξενοδοχείο.
Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τελικά δεν ετέθη καν επισήμως το θέμα της ένταξης της ΠΓΔΜ, αφού το βέτο είχε ασκηθεί ουσιαστικά το προηγούμενο βράδυ. Μετά το δείπνο των ηγετών μάλιστα – όπως αποκάλυψε εκ των υστέρων ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος, Θοδωρής Ρουσόπουλος, κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Στέφου, με τίτλο : «Ώρα Ελλάδος Βουκουρέστι» – ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος είχε αγκαλιάσει τον Καραμανλή στο διάδρομο και του είπε: “Δεν πειράζει Κώστα και πάλι φίλοι είμαστε”, χτυπώντας τον στην πλάτη.
Ο Κώστας Καραμανλής δεν εξέλαβε πάντως αυτή την κίνηση ως φιλική. “Γιατί πανηγυρίζετε; Δεν έχετε καταλάβει ότι τώρα αρχίζουν τα δύσκολα;”, ρώτησε τους συνεργάτες του στο αεροπλάνο για την πτήση της επιστροφής.
Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Στρασβούργο ένα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 2009, πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν πλέον ο Μπαράκ Ομπάμα. Στη συνάντηση τους όμως ο Καραμανλής κατάλαβε ότι οι Αμερικανοί δε θα του συγχωρούσαν όχι τόσο το βέτο στο Βουκουρέστι, όσο τη “διπλωματία των αγωγών” με τη Ρωσία. Ο Κώστας Καραμανλής είχε ανοίξει διαύλους επικοινωνίας με το Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, όχι μόνο για λόγους ενεργειακούς, αλλά και θεωρώντας ότι η Ρωσία είναι ο μόνος παίκτης την αντίδραση του οποίου φοβάται πραγματικά η Τουρκία. Βέβαια με τον κουμπάρο Ερντογάν είχε προσπαθήσει να διατηρήσει καλές διπλωματικές σχέσεις. Ενώ φυσικά είχε συνεχίσει την παράδοση της ελληνογαλλικής φιλίας με τον Σαρκοζί. Με τη Γερμανία ωστόσο, όπως και με τις ΗΠΑ οι σχέσεις του ήταν μάλλον ψυχρές. Ο αμερικανικός παράγοντας δεν είχε άλλωστε ενθουσιαστεί ούτε με το deal με την COSCO, που αποτέλεσε πάντως μία από τις πλέον πετυχημένες επενδυτικές κινήσεις στην οποία βασίστηκαν και όλες οι επόμενες κυβερνήσεις. Ο αγωγός Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη αντίθετα εγκαταλείφθηκε το 2011.
Το 2008 σημαδεύτηκε όμως για την κυβέρνηση Καραμανλή και από το θάνατο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τα εκτεταμένα επεισόδια του Δεκεμβρίου.
Η κυβέρνηση βρέθηκε σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Εξ αριστερών, δεχόταν κριτική για αστυνομική βία και εκ δεξιών πίεση για επιβολή της τάξης.
Ο Κώστας Καραμανλής συγκαλεί στο Μέγαρο Μαξίμου την κυβερνητική επιτροπή. Στο όργανο αυτό μετείχαν επιλεγμένοι πρωτοκλασάτοι υπουργοί και χειριζόταν όλα τα μεγάλα θέματα ως πιο ευέλικτο και “πολιτικό” από το υπουργικό συμβούλιο.
Η πίεση είναι τόσο έντονη που στην κυβερνητική επιτροπή ακούστηκε ακόμη και η πρόταση για στρατό στους δρόμους απέναντι στους διαδηλωτές και για κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ο τότε υπουργός Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος διαφώνησε όμως κάθετα με τέτοιες σκέψεις. Η κατάσταση είναι έκρυθμη και θα χαθεί κάθε έλεγχος εάν παρέμβει ο στρατός, χώρια τους συνειρμούς που θα προκαλούσε αυτό, είπε στον πρωθυπουργό και τους υπουργούς- μέλη της κυβερνητικής επιτροπής. Διαφώνησε επίσης και με την άποψη ότι θα έπρεπε η ΕΛΑΣ να αντιμετωπίσει πιο σκληρά τους διαδηλωτές, οι οποίοι όπως αναφέρθηκε περιλαμβάνουν από μαθητές μέχρι άγνωστα και “ύποπτα” στοιχεία.
Το ερώτημα όμως που πάγωσε το αίμα όλων στην κυβερνητική επιτροπή ήταν τι θα γινόταν εάν υπήρχε και δεύτερος νεκρός. Είτε από την πλευρά των διαδηλωτών, είτε από την πλευρά των αστυνομικών.
“Τις ζημιές μπορούμε να τις πληρώσουμε. Εάν έχουμε όμως και άλλο νεκρό ή νεκρούς, δεν μπορούμε να τους φέρουμε πίσω”, είπε στη συνεδρίαση ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης. Ο πρωθυπουργός και οι υπόλοιποι υπουργοί συγκλονίστηκαν με αυτή τη διαπίστωση του κ. Αλογοσκούφη, ο οποίος διαβεβαίωσε ότι θα έβρισκε τα χρήματα για να αποζημιωθούν οι καταστηματάρχες.
Ο Κώστας Καραμανλής ζύγισε την κατάσταση και κατέληξε ότι ο κίνδυνος να έπεφτε νεκρός ένας ακόμη διαδηλωτής ή ένας αστυνομικός ήταν πολύ μεγάλος. Και τότε το θέμα δεν θα ήταν απλά η πολιτική σταθερότητα της κυβέρνησης. Αλλά η χώρα θα αντιμετώπιζε κλίμα εμφύλιας σύγκρουσης.
“Δεν θα ρισκάρω ένα νέο εμφύλιο, όποιο και εάν είναι το πολιτικό κόστος” κατέληξε ο πρωθυπουργός.
Ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς αναλαμβάνει τις δηλώσεις στους δημοσιογράφους, οι οποίοι όμως βομβαρδίζουν με ερωτήσεις όπως ήταν λογικό και τον κ. Παυλόπουλο. Ο υπουργός Εσωτερικών έκανε την περίφημη δήλωση για την αμυνόμενη αστυνομία και δέχτηκε τόσο ο ίδιος προσωπικά όσο και η κυβέρνηση συνολικά δριμεία κριτική.
Εκείνο ήταν το μόνο βράδυ που ο Καραμανλής κοιμήθηκε στο Μαξίμου. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν για μέρες μέχρι που η κατάσταση απλά εκτονώθηκε. Η κυβέρνηση Καραμανλή πλήρωσε το οικονομικό και πολιτικό κόστος. Δεν υπήρξε όμως άλλος νεκρός. Ούτε καν εκτεταμένοι και σοβαροί τραυματισμοί.
Ο ίδιος ο Κώστας Καραμανλής πάντως όταν στη ΔΕΘ του 2009 λίγο πριν τις εκλογές ρωτήθηκε ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή της διακυβέρνησης του απάντησε πως ήταν όταν είχε μόλις τρία λεπτά στη διάθεση του για να αποφασίσει εάν θα έδινε εντολή κατάρριψης ενός αεροπλάνου με 121 ανθρώπους. Επρόκειτο για το Helios, που το πρωί της 14ης Αυγούστου εισήλθε ακυβέρνητο στο FIR Αθηνών και δεν απαντούσε στον πύργο ελέγχου.
Το πρωτόκολλο ορίζει ότι ο πρωθυπουργός αποφασίζει για κατάρριψη σε τέτοιες περιπτώσεις για το ενδεχόμενο τρομοκρατικής ενέργειας ή πτώσης σε κατοικημένη περιοχή. Είχαν ήδη σηκωθεί δύο F16 για να ελέγξουν την κατάσταση και να είναι έτοιμα. Οι πιλότοι των F16 διαπίστωσαν ότι ο πιλότος και ο συγκυβερνήτης είχαν χάσει τις αισθήσεις τους- όπως έγινε γνωστό εκ των υστέρων λόγω προβλήματος στην πίεση.
Είδαν επίσης έναν άνθρωπο (ήταν ο αεροσυνοδός Ανδρέας Προδρόμου) να προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο, φευ όμως το μοιραίο αεροπλάνο δεν είχε πλέον καύσιμα. Και διαπίστωσαν ότι η τροχιά του Helios έδειχνε πως θα έπεφτε σε ακατοίκητη περιοχή στο Γραμματικό. Έτσι τα δραματικά αυτά λεπτά πέρασαν χωρίς να χρειαστεί η δύσκολη απόφαση.
Τα χρόνια της σιωπής
Το 2009 ο Κώστας Καραμανλής βρέθηκε όμως μπροστά και σε άλλες δύσκολες αποφάσεις λόγω του ζητήματος του δημοσίου χρέους και των πιέσεων από Βρυξέλλες. Το Μάρτιο του 2009 καλεί στο Μαξίμου τον Γιώργο Παπανδρέου για να ζητήσει τη στήριξη ή έστω ανοχή του ΠΑΣΟΚ στη λήψη μέτρων όσο η κατάσταση ήταν ακόμη αναστρέψιμη. Ο Παπανδρέου αρνείται όπως δήλωσε να δώσει “λευκή επιταγή στην κυβέρνηση”.
Και όταν τελικά ο Καραμανλής προκηρύσσει εκλογές και προχωρά στην παγκόσμια πρωτοτυπία να ζητά ψήφο προαναγγέλοντας περιοριστικά μέτρα, ο Γιώργος Παπανδρέου δηλώνει “λεφτά υπάρχουν”. Το ΠΑΣΟΚ βεβαίως από την πλευρά του κατηγορεί την κυβέρνηση Καραμανλή ότι εκείνη ευθυνόταν για την οικονομική κρίση. Από τη ΝΔ απαντούν ότι το ΠΑΣΟΚ φέρει την αποκλειστική ευθύνη για το μνημόνιο.
Στην τελευταία προεκλογική ομιλία του Καραμανλή το 2009, την τελευταία του ομιλία ως πρωθυπουργός και ως πρόεδρος της ΝΔ, ραγίζει ελαφρά η φωνή του όταν λέει απευθυνόμενος στον κόσμο “εγώ σας είπα την αλήθεια”.
Ο Κώστας Καραμανλής ήξερε προφανώς ότι θα έχανε τις εκλογές εκείνες. Δεν θεωρούσε όμως ότι με 151 βουλευτές θα μπορούσε να εφαρμόσει οποιοδήποτε μέτρο, εάν δεν είχε νωπή εντολή. Και δεν θεωρούσε ότι θα έχανε τόσο συντριπτικά. Η διαφορά όμως ήταν μεγάλη. Αλλά το πιο βαρύ για τον Κώστα Καραμανλή εκείνο τον Οκτώβριο ήταν η απώλεια της αγαπημένης του μητέρας Αλίκης.
Με βαριά καρδιά πείθεται από τον Πέτρο Μολυβιάτη να παραμείνει για να οδηγήσει το κόμμα σε συνέδριο και τελικά στην εκλογή νέου προέδρου από τη βάση. Νέος αρχηγός της ΝΔ εκλέγεται ο Αντώνης Σαμαράς και ο Κώστας Καραμανλής επιλέγει τη σιωπή για πολύ καιρό.
Στη ΔΕΘ του 2010 ο Καραμανλής γίνεται δεκτός στο Βελλίδειο με τέτοια χειροκροτήματα, που κάποιος που μόλις είχε προσγειωθεί στη χώρα δεν θα καταλάβαινε ότι λιγότερο από χρόνο πριν έχασε τις εκλογές. Είχε μεσολαβήσει όμως το πρώτο μνημόνιο. Και στο εξής πολλοί νεοδημοκράτες θυμούνται τον πολιτικό έρωτα με τον Καραμανλή και τον αποκαλούν “ο πρόεδρος της καρδιάς μας”.
Έκτοτε ο Κώστας Καραμανλής έκανε ελάχιστες παρεμβάσεις, αλλά παρέμεινε ένας ισχυρός πολιτικός και εσωκομματικός πόλος. Ο ίδιος απέφευγε πάντως τις εσωκομματικές παρεμβάσεις, όχι όμως και όλοι όσοι δήλωναν καραμανλικότεροι του ιδίου.
Από τη σαμαρική και μητσοτακική πτέρυγα κατηγορήθηκε ακόμη και για ανοχή στο ΣΥΡΙΖΑ το 2015, ιδίως από τη στιγμή που ο Προκόπης Παυλόπουλος έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δίνοντας αφορμή για το σύνθημα “πρώτη φορά καραμανλική αριστερά”. Οι φίλοι του έλεγαν ότι ένας καραμανλικός Πρόεδρος Δημοκρατίας αποτελούσε μία βαλβίδα ασφαλείας, μία εγγύηση ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτε ακραίο, δηλαδή πχ να βγάλει τη χώρα από την ΕΕ.
Σε κάθε περίπτωση, έχει έκτοτε επιβεβαιωθεί ότι το βράδυ της 11ης Ιουλίου 2015 προτού ο Αλέξης Τσίπρας αναχωρήσει για Βρυξέλλες και την τελική φάση διαπραγμάτευσης με τους εταίρους, ο Κώστας Καραμανλής του τηλεφώνησε για να του πει ότι η χώρα βυθίζεται και πρέπει να κάνει το χρέος του.
Στο δημοψήφισμα λίγες ημέρες πριν ο Καραμανλής είχε ταχθεί με το “ναι” για λόγους εθνικούς, όπως δήλωσε.
Λίγες ήταν οι δημόσιες δηλώσεις και τοποθετήσεις του έκτοτε. Οι τελευταίες δύο πιο ηχηρές του παρεμβάσεις αφορούσαν τα εθνικά θέματα και τις υποκλοπές. Σε ομιλία του στο Μέγαρο Μουσικής την 1η Ιουνίου 2022 είχε απαντήσει σε όσους, εντός και εκτός της χώρας, υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πρέπει “να τα βρει” με την Τουρκία, εκτιμώντας ότι “διαβάζουν” λάθος τα αίτια της τουρκικής συμπεριφοράς. Και έβαλε σαφή όρια σε όσους τυχόν θα έκαναν σκέψεις για συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου με την Τουρκία.
“Με εκπτώσεις σε θέματα εθνικής κυριαρχίας δεν εξαγοράζεται η ειρήνη. Το αντίθετο. Οι εκπτώσεις τέτοιου είδους απλώς μεγαλώνουν την βουλιμία και εντείνουν τις ηγεμονικές επιδιώξεις και τον επεκτατισμό των γειτόνων”, δήλωσε με την αίθουσα να σείεται από το χειροκρότημα.
Η παρέμβαση του όμως από τα Ανώγεια για τις υποκλοπές έφερε “παγωμάρα” στις σχέσεις του με το Μαξίμου. Χαρακτηρισε αδιανόητο η κυβέρνηση να γνώριζε, αλλά τόνισε: “Η επίκληση του απορρήτου σε τέτοιες περιπτώσεις υποτάσσεται στην ανάγκη κάθαρσης του δημόσιου βίου. Όλα στο φως λοιπόν”. Χρησιμοποίησε μάλιστα τη λέξη “κάθαρση”, την οποία είχε κάνει σύνθημα ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης απέναντι στον Ανδρέα Παπανδρέου.
“Σε τέτοιου είδους καταστάσεις η κάθαρση επέρχεται μόνο εφ΄ όσον αποσαφηνιστούν πλήρως. Το θέμα είναι τόσο βαρύ και σοβαρό που δεν επιτρέπεται ούτε αντέχεται να μείνουν σκιές ιοβόλες για την δημοκρατική ομαλότητα. Φως λοιπόν! Άπλετο φως!”
Έκτοτε ξαναμίλησε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη μόνο την περασμένη Δευτέρα όταν ο πρωθυπουργός του τηλεφώνησε και ο Κώστας Καραμανλής ενημέρωσε για την οριστική απόφαση του να μην είναι ξανά υποψήφιος για τη Βουλή μετά από 34 χρόνια. Ξεκαθάρισε όμως ότι θα συνεχίσει να στηρίζει την παράταξη της ΝΔ και θα ειναι παρών στον προεκλογικό αγώνα.
Κάποιοι πάντως ήδη βλέπουν μακριά στο μέλλον και συγκεκριμένα στην εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας το 2025. Μέχρι τότε βέβαια θα έχει κυλήσει πολύ νερό στο πολιτικό αυλάκι. Ο μακροβιότερος πρόεδρος της ΝΔ όμως λέει μπορεί να λέει αντίο στη Βουλή, αλλά πως μπορεί να βγει η πολιτική μέσα από έναν Καραμανλή;