κάλπη εγκυμονεί” και “οι εκλογές είναι βουβές”: Τα ρητά αυτό ίσχυαν όταν δεν υπήρχαν ακόμη δημοσκοπήσεις για να προβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα και πολύ περισσότερο exit poll για να ανακηρύξουν νικητή την ώρα που έκλειναν οι κάλπες.
Καμία φορά ωστόσο και οι δημοσκοπήσεις και τα exit poll πέφτουν έξω. Το πρώτο τέτοιο σοκ ήρθε το 2000, όταν λόγω της μικρής διαφοράς ΠΑΣΟΚ- ΝΔ, τα (περισσότερα) exit poll έβγαλαν λάθος κυβέρνηση για μερικές ώρες. Και όταν η αχανής Β Αθηνών μπορούσε όσο ενσωματωνόταν αποτελέσματα να “γυρίσει” το εκλογικό παιχνίδι.
Το μεγαλύτερο σοκ όμως ήρθε στις εκλογές του Μαϊου του 2012, όταν οι δημοσκόποι δεν κατάφεραν να προβλέψουν ότι το μνημόνιο θα έφερνε τα πάνω κάτω στο πολιτικό τοπίο της χώρας και θα γκρέμιζε το δικομματισμό της Μεταπολίτευσης, για να γεννηθεί ένας νέος. Η ΝΔ έπεσε στο ιστορικά χαμηλότερο ποσοστό της, με 18,85%. Το ΠΑΣΟΚ κόντεψε να εξαφανιστεί (και ο όρος “πασοκοποίηση” μπήκε στο ευρωπαϊκό πολιτικό λεξικό και στοίχωσε τη σοσιαλδημοκρατία). Και ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε καβαλώντας το κύμα της συγκυρίας χωρίς ούτε ο ίδιος να το περιμένει, δεύτερο κόμμα με 16,78%.
Έκτοτε βέβαια οι εταιρείες δημοσκοπήσεων φρόντισαν να προσαρμόσουν τη μεθοδολογία τους στις απαιτήσεις των καιρών. Και έτσι για παράδειγμα, το 2019 όσοι θεωρούσαν ότι θα έπεφταν οι δημοσκοπήσεις πάλι έξω, τελικά… έπεσαν οι ίδιοι έξω.
Και στις εκλογές του 2023 όμως υπάρχουν παράγοντες που τις καθιστούν…. βουβές ή εν πάσει πιεριπτώσει δυσχεραίνουν την πρόβλεψη, όπως ομολογούν και οι ίδιοι οι δημοσκόποι.
Πρώτον, η απλή αναλογική που συνεπάγεται (εκτός συγκλονιστικού απροόπτου) διπλές εκλογές, δημιουργεί μία συνθήκη που δεν έχει υπάρξει ξανά στο παρελθόν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με απόλυτη ασφάλεια πως θα συμπεριφερθούν οι ψηφοφόροι γνωρίζοντας ότι έχουν δύο κάλπες μπροστά τους. Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων μετρούν βέβαια την πρόθεση ψήφου όπως αυτή εκδηλώνεται σε μία δεδομένη στιγμή. Όμως οι διπλές εκλογές περιπλέκουν τα πράγματα.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι δεν υπάρχουν διπλές εκλογές, αλλά πως η κάλπη είναι μία, αυτή της 21ης Μαϊου και είναι κρίσιμη. Και αυτό καθώς η ΝΔ εμφανώς ως το κυβερνών κόμμα κινδυνεύει από την χαλαρή ψήφο και ψήφο διαμαρτυρίας, πολιτών που θα θεωρήσουν την πρώτη κάλπη ως ευκαιρία να στείλουν ένα μήνυμα και μετά… βλέπουμε.
Από την άλλη, το γεγονός ότι οι δεύτερες εκλογές θα είναι με λίστα σημαίνει ότι στις πρώτες κάλπες τουλάχιστον θα υπάρχει η κινητοποίηση των υποψηφίων βουλευτών, ενώ στις δεύτερες θα πρέπει να πειστούν οι ψηφοφόροι να προσέλθουν με βάση ένα κεντρικό πολιτικό δίλημμα.
Ο δεύτερος παράγοντας που καθιστά αυτές τις εκλογές πιο “βουβές” σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν είναι η ψήφος των νέων. Πλέον υπάρχουν γενιές ψηφοφόρων που έχουν μεγαλώσει και ενηλικιωθεί σε μνημονιακό περιβάλλον και που σχεδόν δεν θυμούνται μία Ελλάδα προ κρίσης.
Στις ηλικίες κάτω των 25, η ΝΔ υπολείπεται σημαντικά του ΣΥΡΙΖΑ. Θα φτάσουν όμως στην κάλπη τελικά οι νεότεροι ψηφοφόροι και αν ναι, πως θα ψηφίσουν; Αυτά είναι ερωτήματα που κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα αυτή τη στιγμή.
Με την ψήφο των νέων συνδέεται σε σημαντικό βαθμό και ο τρίτος παράγοντας, που δεν αφορά όμως μόνο τους νεότερους ψηφοφόρους. Και αυτό είναι η απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα, την οποία σαν τάση καταγράφουν όλες ανεξαιρέτως οι εταιρείες δημοσκοπήσεων. Θα εκφραστεί από κάποιο κόμμα η τάση αυτή όπως έγινε το 2012 με το ΣΥΡΙΖΑ; Οι έρευνες πάντως δείχνουν ότι πρόκειται για ευρύτερη απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα και όχι στοχευμένη προς την κυβέρνηση. Εάν όμως η απογοήτευση αυτή κατευθυνθεί ως ψήφος διαμαρτυρίας σε μικρότερα κόμματα, θα επηρέασει τελικά τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης, καθώς και με την ενισχυμένη αναλογική του 2020 (νόμος Θεοδωρικάκου) που θα εφαρμοστεί σε δεύτερες εκλογές, το κατώφλι αυτοδυναμίας ανεβαίνει όσο περισσότερα κόμματα μπουν στη Βουλή.
Τελικά σε αυτές τις εκλογές ένα είναι βέβαιο: Δεν θα πλήξουμε.